Fiber-optik

Fiber-optik^[1] və ya optik lif^[2][3] — şüşə və ya plastikin çəkilməsi (həmçinin ekstruziyası) üsuluyla əldə edilən, diametrcə insan tükündən bir qədər qalın əyilgən, şəffaf lif.^[4] Optik liflər elektrik kabellərinə nəzərən daha böyük ötürmə sürətinə malik olur ki, bu da verilənləri geniş buraxılış zolağında çox uzaq məsafələrə ötürməyə imkan verir.

Burada liflər metal məftilləri əvəz edir, çünki onlar siqnalları daha az itki ilə ötürür; bundan başqa liflər elektromaqnit maneələrinə qarşı dözümlüdür, amma metal məftillər üçün vəziyyət tam əksinədir.^[5] Həmçinin, liflər dəst şəklində bağlanılır və beləliklə fiberskopa oxşar olaraq burada da işıq və ya təsvir bir yerdən başqa yerə ötürülür.^[6] Xüsusi olaraq hazırlanmış liflər müxtəlif tətbiqlər üçün istifadə olunur, bunlardan bəziləri lifli optik sensorlar və lifli lazerlərdir.^[7]

Adətən, optik liflər sındırma əmsalı lif maddəsinin sındırma əmsalından kiçik olan örtük materialı ilə əhatə olunmuş nüvədən ibarət olur. İşıq lifin nüvəsi daxilində dalğaötürənlərin iş prinsipinə oxşar şəkildə yayılır.^[8] Çoxlu yayılma yollarını və ya eninə modları dəstəkləyən liflər çoxmodlu (multimod) liflər, bir modu dəstəkləyənlər isə birmodlu (monomod) liflər adlanır.^[9] Ümumiyyətlə, çoxmodlu liflərin nüvəsi daha böyükdür^[10] və onlar rabitədə böyük gücləri qısa məsafələrə ötürmək üçün tətbiq olunur.^[11] 1000 metrdən (3300 fut) uzun olan əksər kommunikasiya əlaqələri üçün təkmodlu liflərdən istifadə olunur.

Optik liflərin aşağı itkilərlə birləşdirilməsi optika rabitə üçün çox vacibdir.^[12] Bu elektrik naqilini və ya kabelini birləşdirməkdən daha mürəkkəbdir və liflərin diqqətlə kəsilməsini, lif nüvələrinin dəqiq uyğunlaşdırılmasını və bu nüvələrin düzgün birləşdirilməsini əhatə edir. Daimi əlaqə tələb edən tətbiqlər üçün qaynaq birləşməsi adi haldır. Bu üsulda liflərin uclarını birlikdə əritmək üçün elektrik qövsündən istifadə olunur. Başqa bir yayğın üsul, liflərin uclarını mexaniki qüvvələr hesabına kontakt vəziyyətində saxlayan mexaniki birləşmədir. Müvəqqəti və ya yarımdaimi birləşmələr xüsusi konnektorlar vasitəsilə həyata keçirilir.^[13]

Optik liflərin layihələndirilməsi və tətbiqi ilə məşğul olan tətbiqi elm və mühəndislik sahəsi lifli optika adlanır. Bu termin lifli optikanın atası kimi tanınan hind əsilli amerikan fiziki Narinder Sinq Kapani tərəfindən təklif edilmişdir.^[14]

1. ↑ "fiber-optik, Azərbaycan Dilinin Orfoqrafiya Lüğəti. Obastan - onlayn lüğətlər və ensiklopediyalar". Obastan - onlayn lüğətlər və ensiklopediyalar.
2. ↑ İsmayıl Calallı. Rasim Əliquliyev (redaktor). İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti (az.). Bakı: "İnformasiya texnologiyaları" / "Bakı" nəşriyyatı. 2017. ISBN 978-9952-434-82-8. 6 sentyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF) (#archive_missing_url).
3. ↑ Yadigar İmamverdiyev. İnformasiya təhlükəsizliyi terminlərinin izahlı lüğəti. "İnformasiya Texnologiyaları" nəşriyyatı. 2015. səh. 96. ISBN 978-9952-434-72-9.
4. ↑ "Optical Fiber". www.thefoa.org. The Fiber Optic Association. 24 January 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 April 2015.
5. ↑ Senior, John M.; Jamro, M. Yousif. Optical fiber communications: principles and practice. Pearson Education. 2009. 7–9. ISBN 978-0130326812.
6. ↑ "Birth of Fiberscopes". www.olympus-global.com. Olympus Corporation. 9 May 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 April 2015.
7. ↑ Lee, Byoungho. "Review of the present status of optical fiber sensors". Optical Fiber Technology. 9 (2). 2003: 57–79. Bibcode:2003OptFT...9...57L. doi:10.1016/s1068-5200(02)00527-8.
8. ↑ Senior, pp. 12–14
9. ↑ Pearsall, Thomas. Photonics Essentials, 2nd edition. McGraw-Hill. 2010. ISBN 978-0-07-162935-5. 2021-08-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-02-24.
10. ↑ The Optical Industry & Systems Purchasing Directory (ingilis). Optical Publishing Company. 1984. 2021-05-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-01.
11. ↑ Hunsperger. Photonic Devices and Systems (ingilis). Routledge. 2017-10-19. ISBN 9781351424844. 2021-05-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-01.
12. ↑ Senior, p. 218
13. ↑ Senior, pp. 234–235
14. ↑ "Narinder Singh Kapany Chair in Opto-electronics". ucsc.edu. 2017-05-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-01.