Lludwymon

Lludwymon

Enghraifft o'r canlynol	tacson
Math	ecosystem forwrol
Safle tacson	urdd
Rhiant dacson	Fucophycidae
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Gwymon algâu brown mawr yw lludwymon^[1][2] (hefyd môr-wiail^[3], morwiail^[4], brŵal^[3], brwydd^{[angen ffynhonnell]}) sy'n ffurfio'r urdd Laminariales. Mae tua 30 gwahanol genws.^[5] Er gwaethaf ei ymddangosiad, nid yw gwymon yn cael ei alw'n blanhigyn - mae'n heterokont, sydd yn grŵp cwbl anghysylltiedig o organebau.^[6]

Mae brŵydd yn tyfu mewn "coedwigoedd tanddwr" (coedwigoedd gwymon) mewn cefnforoedd bas, a chredir iddo ymddangos yn oes y Mïosen, 5 i 23 miliwn o flynyddoedd yn ôl.^[7] Mae angen dŵr llawn maetholion ar yr organebau gyda thymheredd rhwng 6 ac 14°C. Maent yn adnabyddus am eu cyfradd twf uchel - gall y genera Macrocystis a Nereocystis dyfu mor gyflym â hanner metr y dydd, gan gyrraedd rhwng 30 ac 80 metr.^[8]

Trwy'r 19eg ganrif, roedd y gair "kelp" yn Saesneg yn gysylltiedig yn agos â gwymon y gellid ei losgi i gael lludw soda (sodiwm carbonad yn bennaf). Roedd y gwymon a ddefnyddiwyd yn cynnwys rhywogaethau o'r ddau ddosbarth Laminariales a Fucales. Defnyddiwyd y gair "kelp" hefyd yn uniongyrchol i gyfeirio at y lludw wedi'i brosesu hyn^[9], lludw gwymon yn Gymraeg.

1. ↑ "Geiriadur Prifysgol Cymru". geiriadur.ac.uk. Cyrchwyd 2022-12-23.
2. ↑ "Cyfarfod Llawn 18/05/2022". Senedd Cymru. Cyrchwyd 2022-12-23.
3. ↑ ^{3.0 3.1} "Geiriadur yr Academi | The Welsh Academy English-Welsh Dictionary Online". Cyrchwyd 2022-12-23.
4. ↑ "Geiriadur Prifysgol Cymru". geiriadur.ac.uk. Cyrchwyd 2022-12-23.
5. ↑ Bolton, John J. (23 July 2010). "The biogeography of kelps (Laminariales, Phaeophyceae): a global analysis with new insights from recent advances in molecular phylogenetics". Helgoland Marine Research 64 (4): 263–279. Bibcode 2010HMR....64..263B. doi:10.1007/s10152-010-0211-6.
6. ↑ Silberfeld, Thomas; Rousseau, Florence; de Reviers, Bruno (2014). "An Updated Classification of Brown Algae (Ochrophyta, Phaeophyceae)". Cryptogamie, Algologie 35 (2): 117–156. doi:10.7872/crya.v35.iss2.2014.117.
7. ↑ University of California Museum of Paleontology: The Miocene Epoch
8. ↑ Thomas, D. 2002.
9. ↑ "Kelp," in Oxford English Dictionary (Second Edition).