Marsanes

Marsanes is een gnostisch geschrift, dat in een Koptische vertaling onderdeel is van de vondst van de Nag Hammadigeschriften in 1945. Er moet een oorspronkelijk Griekse tekst zijn geweest, maar daar is nooit iets van gevonden. Het handschrift is zwaar beschadigd. Het moet minimaal achtenzestig pagina's hebben bevat. Daarvan ontbreken er veertien geheel en veel van de resterende pagina's hebben lacunes, waarvan de tekst ook niet meer gereconstrueerd kon worden. Ongeveer 60% van de tekst is verloren gegaan.

Het wel leesbare deel van het handschrift maakt duidelijk dat het met Zostrianus, Allogenes en de Drie Stèles van Seth behoort tot latere fase van de literatuur van de gnostische stroming die aangeduid wordt als het sethianisme. Marsanes is van die werken het laatst geschreven. Een aan deze geschriften verwante tekst is het Titelloze geschrift uit de Codex Brucianus dat dateert van eind derde of begin vierde eeuw. Het kent ook platoniserende voorstellingen. De relatie met het sethianisme is echter veel minder aanwezig en op het vakgebied omstreden.

Vanaf het eind van de tweede eeuw begon het sethianisme zich af te keren van een steeds orthodoxer wordend christendom en begon het zich te richten op de meer individuele contemplatieve praktijken van het platonisme van de derde eeuw. Aan het eind van de derde eeuw raakte het ook vervreemd van orthodoxe platonisten en was er sprake van toenemende invloed van neoplatonisten, zoals Iamblichus (ca. 250-ca. 330) en Theodorus van Asine (overleden ca. 360). Marsanes vertoont duidelijk invloeden van het werk van deze filosofen. De oorspronkelijke Griekse tekst moet eind derde of begin vierde eeuw geschreven zijn.