Oro

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Oro
PlatínOroMercurio
Ag

Au

Rg
Información cheneral
Nombre, simbolo, numero Oro, Au, 79
Serie quimicaMetal de transición
Grupo, periodo, bloque 116, d
ColorAmariello metalico
Peso atomico 196.966569(4) g·mol−1
Configuración electronica [Xe] 4f14 5d10 6s1
Electrons por capa 2, 8, 18, 32, 18, 1
Propiedaz fisicas
Fasesolido
Densidat (a t.a.)19.30 g·cm−3
Densidat en liquido en o p.f.17.31 g·cm−3
Punto de fusión1337.33 K
(1064.18 °C, 1947.52 °F)
Punto d'ebullición3129 K
(2856 °C, 5173 °F)
Entalpía de fusión12.55 kJ·mol−1
Entalpía de vaporización324 kJ·mol−1
Calor especifica(25 °C) 25.418 J·mol−1·K−1
Presión de vapor
P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T/K 1646 1814 2021 2281 2620 3078
Propiedaz atomicas
Estructura cristalinaCubica centrata en as caras
Estatos d'oxidación-1, 1, 2, 3, 4, 5
(Oxido anfoterico)
Electronegatividat2.54 (escala de Pauling)
Enerchías d'ionización 1ª: 890.1 kJ·mol−1
2ª: 1980 kJ·mol−1
Radio atomico144 pm
Radio covalent136±6 pm
Radio de van der Waals166 pm
Atra información
Ordenación magneticadiamagnetico
Resistividat electrica(20 °C) 22.14 nΩ·m
Conductividat termal(300 K) 318 W·m−1·K−1
Dilatación(25 °C) 14.2 µm·m−1·K−1
Velocidat d'o sonito(t.a.) 2030 m·s−1
Modulo d'elasticidat79 GPa
Mod. elast. transversal27 GPa
Modulo de compresión180 GPa
Coeficient de Poisson0.44
Dureza Mohs2.5
Dureza Vickers216 MPa
Dureza Brinell25 HB MPa
Numero CAS7440-57-5
Isotopos mas estables
iso AN Vida MD ED (MeV) PD
195Au sin 186.10 d ε 0.227 195Pt
196Au sin 6.183 d ε 1.506 196Pt
β 0.686 196Hg
197Au 100% 197Au ye estable con 118 neutrons
198Au sin 2.69517 d β 1.372 198Hg
199Au sin 3.169 d β 0.453 199Hg

L'oro ye un elemento quimico de numero atomico 79 situato en o grupo 11 d'a tabla periodica. O suyo simbolo ye Au (d'o latín aurum[1]). L'oro ye un metal de transición blando, brillant, amariello, pesato, maleable, dúctil y que no reacciona con a mayoría de productos quimicos, pero ye sensible a o cloro y a l'augua rechia. O metal se troba a ormino en estau puro y en forma de pepitas y depositos aluvials y ye un d'os metals tradicionalment emplegatos ta cudir monedas. L'oro s'emplega como estandar monetario en muitos estaus y tamién s'usa en a choyería, a industria y a electronica.

  1. (es) Francho Nagore Laín: Vocabulario de la Crónica de San Juan de la Peña (versión aragonesa, s. XIV), Universidat de Zaragoza, 2021, ISBN 978-84-1340-315-1, p.334

© MMXXIII Rich X Search. We shall prevail. All rights reserved. Rich X Search