Pedrenya

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Este articlo tracta sobre a roca silexitica u pedrenya. Pa la localidat de Cantabria se veiga Pedreña (Cantabria).
Pedrenya de la Muela (Zaragoza)
Pedrenya negra

Una roca silexitica (u, de forma patrimonial, pedrenya[1][2][3]) ye un tipo de roca sedimentaria de composición silicia, (formata principalment por silica, que ye dioxido de silicio) de gran muito fino y d'orichen quimico, bioquimico u biochenico. Tamién son conoixitas comunment por o cultismo sílex en muitos idiomas, en especial en o rechistro culto propio d'os especialistas.

As rocas silexiticas son rocas por un regular escuras, muito duras, con fractura concoidea. Son composadas en a mayor parte d'os casos por variedaz d'o cuarz de grano muito fino y con cantidaz redueitas d'impurezas, (d'astí que tiengan una dureza tan alta). Bels tipos de sílex han recibito denominacions tradicionals "pedrenya" (u flint en a terminolochía anglosaxona) se fa servir como sinonimo de sílex y mes específicament pa os nodulos de sílex presents en as cretas, (que en muitos puestos ye a forma de roca silexitica que se troba mes a sobén). Chaspre ye a denominación d'una variant roya de sílex, que debe a suya color por as impurezas d'hematites ixementatas. O termino porcelanita fa referencia a una roca silicia de grano fino con fratura y textura pareixitas a las d'a porcelana no vidriata.

En o rechistro cheolochico os sílex se presentan de dos formas: interestratificatos u nodulars. Os sílex estratificatos s'asocian a sobén a rocas vulcanicas y planteyan o problema de l'orichen d'a silica, si ye vulcanica u biochenico. Os equivalents actuals de muitas silexitas estratificatas antigas -as d'os radiolarios u diatomeas- cubren extensas superficies en planas ocianicas profundas. Os nodulos de sílex se presentan por un regular en calsineras y menos a sobén en lutitas y evaporitas. En a mayoría d'os casos s'evidencia un orichen diachenetico, por reemplazamiento. Actualment tamién bi ha modelos de deposito directo de silica en lacos.

  1. (es) Gerónimo Borao y Clemente: Diccionario de voces aragonesas, precedido de una introducción filológico-histórica, 1859, ISBN 84-9761-673-1, p.283
  2. (an) Silbia Garcés Lardiés,Francho Rodés Orquín:Un borguil de parolas.Bocabulario dialeutal escolar, Gubierno d'Aragón, 2006, ISBN 84-689-7358-0, p.40
  3. (es) Fernando Romanos Hernando: Aragonés ribagorzano d’Estadilla dende a obra de Cleto Torrodellas y Pablo Recio, p.38

© MMXXIII Rich X Search. We shall prevail. All rights reserved. Rich X Search