Country house

Die Engelse term country house (Afrikaans: kontreihuis) verwys na 'n spesifieke tipe van herehuise wat in die landelike gebiede van Engeland, Skotland, Wallis en Ierland ontwikkel het. Saam met hulle parke, tuine en newegeboue vorm hierdie herewonings 'n argitektoniese en kunserfenis van onskatbare betekenis en bied insig in die leef- en geesteswêreld van die Britse landadel wat eeue lank 'n leidende rol in hul onmiddellike omgewing en plaaslike ekonomie, maar ook in die politieke, sosiale, kulturele en ekonomiese lewe van die Britse Eilande in hul geheel gespeel het. As sulks was hulle dikwels 'n soort mikrokosmos van die groter wêreld.

Na baie groot en statige herewonings word in die Engelse vaktaal soms as stately homes verwys. Dit is paleisagtige herehuise of ouer kastele wat, nadat hul versterkings met die begin van meer vreedsame tye hul oorspronklike funksie kwytgeraak het, tot herewonings omgebou is. Dieselfde geld vir abdye wat ná hul ontbinding gedurende die Engelse Hervorming in die 16de eeu deur adellikes aangekoop en tot herehuise omgeskep is. Stately homes het hul bloeitydperk tussen die middel van die 16de en vroeë 20ste eeu beleef.

'n Herehuis was tradisioneel die plek waar adellike Britse families hul gesofistikeerde smaak en kunssinnigheid, weelde en afkoms ten toon gestel het, maar ook 'n plek wat as die middelpunt van die sosiale en politieke lewe gedien het, van waar die onmiddellike omgewing geadministreer en waar Britse staatssake bespreek en besluite daaroor geneem is. Herewonings het egter nie net lede van die Britse landadel gehuisves nie, maar was ook die woon- en werkplek vir die hele spektrum van die samelewing. Groot onthaalsale, vertoonkamers en gerieflike vertrekke was die leefwêreld van die adellike gesin, terwyl generasies van bediendes, wat benodig is om groot herehuise te bestuur en hul ekonomiese prosesse aan die gang te hou, in die kombuise, spense en waskamers van die benedeverdieping of in die tuine en ander geriewe van die omliggende landgoed werksaam was.

Country Houses as herewonings van die Britse landadel het vanaf die 16de eeu in Engeland ontwikkel toe die eeue oue tradisie van versterkte wonings en kastele, wat oorspronklik die hoë status van hul bewoners weerspieël het, ten gunste van meer gerieflike akkommodasie verdring is. In 'n nasie waar die heersende elite van adellikes diep in die landelike omgewing, en nie soseer in stedelike nedersettings nie, gewortel was, het 'n landelike herewoning as embleem vir hoë afkoms, nasionale identiteit, trots, weelde en kunssinnigheid gedien.

Die agteruitgang van groot herehuise het met die ekonomiese depressie in die landboubedryf omstreeks 1870 en Groot Oorlog van 1914 begin. Adellikes, wat as hoër range tradisioneel die ruggraat van die Britse leër gevorm het, het net soos gewone soldate in groot getalle gesneuwel. Die oorlogsgebeure het 'n swaar ekonomiese krisis in Groot-Brittanje veroorsaak, maar dit was veral die landbou as belangrikste bron van inkomste vir die landadel wat vanaf die laaste kwart van die 19de eeu aan baie veranderings onderworpe was. Koel- en vragskepe het groot hoeveelhede graan en vleis uit die oorsese gebiede van die Britse Ryk na die Britse Eilande vervoer, teen pryse waarmee Britse produsente nie meer kon meeding nie. Hoër erfenis- en boedelbelasting het eweneens hul tol geëis en eienaars gedwing om hul wonings te verkoop. Na ramings is net in Engeland sowat 1 200 herehuise sedert 1900 gesloop.