Cerij

Cerij,  ₅₈Ce

Cerij u periodnom sistemu
↓                                                                     ↓                                                             →                                                             →
Hemijski element, Simbol, Atomski broj	Cerij, Ce, 58
Serija	Lantanoidi
Grupa, Perioda, Blok	La, 6, f
Izgled	sivobijeli metal
CAS registarski broj	7440-45-1
Zastupljenost	0,0043[1] %
Atomske osobine
Atomska masa	140,116(1)[2] u
Atomski radijus (izračunat)	181,8 (185) pm
Kovalentni radijus	204±9 pm
Van der Waalsov radijus	? pm
Elektronska konfiguracija	[Xe] 4f15d16s2 [3]
Broj elektrona u energetskom nivou	2, 8, 18, 19, 9, 2
1. energija ionizacije	534,4 [3][4] kJ/mol
2. energija ionizacije	1050 kJ/mol
3. energija ionizacije	1949 kJ/mol
4. energija ionizacije	3547 kJ/mol
Fizikalne osobine
Agregatno stanje	čvrsto
Mohsova skala tvrdoće	2,5
Kristalna struktura	kubična plošno centrirana (γ-Ce)
Gustoća	6773[5] kg/m3 pri 298,15 K
Magnetizam	paramagnetičan (${\displaystyle \chi _{m}}$ = 1,4 · 10−3)[6]
Tačka topljenja	1068–1072 K (795[7]–799[8] °C)
Tačka ključanja	3743[9] K (3470 °C)
Molarni volumen	20,69 · 10-6 m3/mol
Toplota isparavanja	398[9] kJ/mol
Toplota topljenja	5,46 kJ/mol
Brzina zvuka	2100 m/s
Specifična toplota	190 J/(kg · K)
Specifična električna provodljivost	1,35 · 106 S/m
Toplotna provodljivost	11 W/(m · K)
Hemijske osobine
Oksidacioni broj	3, 4
Elektrodni potencijal	-2,34 V (Ce3+ + 3 e− → Ce)
Elektronegativnost	1,12 (Pauling-skala)
Izotopi
Izo RP t1/2 RA ER (MeV) PR 134Ce sin 3,16 d ε 0,500 134La 135Ce sin 17,7 h ε 2,026 135La 136Ce 0,19 % Stabilan 137Ce sin 9,0 h ε 1,222 137La 138Ce 0,25 % Stabilan 139Ce sin 32,501 d ε 0,581 139La 140Ce 88,48 % Stabilan 141Ce sin 32,501 d β- 0,581 141Pr 142Ce 11,08 % 5 · 1016 god β-β- 4,505 142Nd 143Ce sin 33,039 h β- 1,462 143Pr 144Ce sin 284,893 d β- 0,319 144Pr
Sigurnosno obavještenje
Oznake upozorenja prah[10] F Lahko zapaljivo
Obavještenja o riziku i sigurnosti	R: 11 S: 17
Ako je moguće i u upotrebi, koriste se osnovne SI jedinice. Ako nije drugačije označeno, svi podaci dobijeni su mjerenjima u normalnim uvjetima.

Cerij (latinski: cerium) jest hemijski element sa simbolom Ce i atomskim brojem 58. To je mehki, duktilni srebreno-bijeli metal koji posivi kada se izloži djelovanju kisika iz zraka, a mehak je tako da se može rezati nožem. Cerij je drugi element u seriji lantanoida, i pored toga što često iskazuje oksidacijsko stanje +3 karakteristično za tu seriju, također ima izuzetno stabilno stanje +4 u kojem ne oksidizira vodu. Tradicionalno se smatra jednim od rijetkih zemnih elemenata. Nema poznatu biološku ulogu i nije mnogo otrovan.

Iako se u prirodi uvijek javlja zajedno sa drugim rijetkim zemnim elementima, pretežno u mineralima kao što su monacit i bastnesit, cerij se vrlo lahko može izdvojiti iz svojih ruda te se može odvojiti od drugih lantanoida zbog jedinstvene sposobnosti da se oksidizira do stanja +4. On je najčešći element među lantanoidima, a slijede neodij, lantan i prazeodij. Po rasprostranjenosti na Zemlji je 26. od svih hemijskih elemenata, sa udjelom od 66 ppm u Zemljinoj kori, gotovo upola kao hlor i pet puta više od olova.

Cerij je prvi lantanoid koji je otkriven u Bastnäsu u Švedskoj. Otkrili su ga 1803. Jöns Jakob Berzelius i Wilhelm Hisinger, te nezavisno od njih Martin Heinrich Klaproth u Njemačkoj. Međutim, tek 1839. Carl Gustaf Mosander je uspio dobiti metalni cerij. Danas se ovaj element i njegovi spojevi koriste u razne svrhe: naprimjer, cerij(IV)-oksid se upotrebljava za poliranje stakla te je važan sastojak u proizvodnji automobilskih katalizatora. Metalni cerij se koristi za ferocerijske upaljače zbog svojih pirofornih osobina.

1. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom harry
2. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom iupac
3. ^ ^{a b} Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom nistkonf
4. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom worden
5. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom greenwood
6. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom crc
7. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom human
8. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom rsc
9. ^ ^{a b} Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom zhang
10. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom ifagestis