Drugi svjetski rat

Drugi svjetski rat
Datum	1. septembar 1939 – 2. septembar 1945. (6 godina i 1 dan)
Lokacija	Evropa, Pacifik, Indijski okean, Azija, Mediteran i Bliski istok, Afrika
Povod	Invazija Njemačke na Poljsku
Ishod	Pobjeda Saveznika
Sukobljene strane
Savezničke sile: Sovjetski savez UK Zemlje Commonwealtha SAD Kina Francuska Poljska Australija Kanada Sile Osovine: Njemačka Japan Italija Rumunija Mađarska Bugarska NDH
Komandanti
Winston Churchill Josif Staljin Franklin D. Roosevelt Chiang Kai-shek Mao Zedong Charles de Gaulle Josip Broz Tito Adolf Hitler Hermann Göring Karl Dönitz Hirohito Benito Mussolini Ante Pavelić Milan Nedić Philippe Pétain
Žrtve
Preko 50.000.000 Preko 12.000.000

Drugi svjetski rat bio je svjetski rat, koji je trajao od 1939. do 1945. U njemu je sudjelovala velika većina svjetskih zemalja, uključujući sve velike sile ujedinjene u dva sukobljena vojna saveza: Saveznici i Sile Osovine. U totalnom ratu, u kojem je izravno sudjelovalo više od 100 miliona ljudi iz više od 30 zemalja, glavni sudionici rata usredotočili su sve svoje ekonomske, industrijske i znanstvene sposobnosti, zamagljujući tako razliku između civilnih i vojnih resursa. Avijacija je odigrala važnu ulogu u sukobu, omogućivši strateško bombardovanje naseljenih središta i jedine dvije upotrebe nuklearnog oružja u ratu. Drugi svjetski rat bio je daleko najsmrtonosniji sukob u ljudskoj povijesti; odnio je između 70 i 85 milliona žrtava, većinom civila. Deseci miliona ljudi umrli su od posljedica genocida (uključujući holokaust), gladi, masakra i bolesti. Nakon poraza sila Osovine, Njemačka i Japan su okupirani, a protiv njemačkih i japanskih čelnika vođena su suđenja za ratne zločine.

Drugi svjetski rat općenito je započeo 1. septembra 1939. kada je nacistička Njemačka pod vodstvom Adolfa Hitlera napala Poljsku. Dana 3. septembra Ujedinjeno Kraljevstvo i Francuska objavile su rat Njemačkoj. Prema paktu Ribbentrop-Molotov iz augusta 1939. Njemačka i Sovjetski Savez podijelili su Poljsku i definirali svoje "sfere utjecaja" u Finskoj, Estoniji, Latviji, Litvaniji i Rumunjskoj. Od kraja 1939. do početka 1941. Njemačka je nizom pohoda i ugovora osvojila ili kontrolirala veći dio kontinentalne Evrope te zajedno s Italijom i Japanom (kasnije s drugim zemljama) sklopila savez Osovine. Nakon kampanje u sjevernoj i istočnoj Africi i pada Francuske sredinom 1940-ih, rat se uglavnom nastavio između evropskih sila Osovine i Britanskog Carstva, s ratom na Balkanu, zračnom Bitkom za Britaniju, Blitzom Ujedinjenog Kraljevstva i Bitke za Atlantik. Dana 22. juna 1941. Njemačka je, na čelu evropskih sila Osovine, napala Sovjetski Savez i otvorila Istočni front, najveće kopneno ratno mjesto u historiji.

Japan, koji je želio prevlast u Aziji i Pacifiku, bio je u ratu s Republikom Kinom 1937. godine. U decembru 1941. Japan je izvršio invaziju na američke i britanske teritorije uz gotovo istodobne ofenzive u jugoistočnoj Aziji i središnjem Pacifiku, uključujući napad na američku flotu u Pearl Harboru, što je potaknulo SAD da objavi rat Japanu. Evropske Sile Osovine su zbog toga objavile rat Sjedinjenim Državama u znak solidarnosti Japanu. Japan je ubrzo okupirao veći dio zapadnog Pacifika, ali je njegovo napredovanje stalo 1942. nakon poraza u odlučujućoj Bitci kod Midwaya; kasnije su Njemačka i Italija poražene u sjevernoj Africi i kod Staljingrada u Sovjetskom Savezu. Zbog ključnih neuspjeha 1943, uključujući niz njemačkih poraza na Istočnoj fronti, Savezničke invazije na Siciliju i invazije italijanskog kopna te Savezničke ofenzive na Pacifiku, Sile Osovine su izgubile inicijativu i bile su prisilne na strateško povlačenje na svim frontama. Godine 1944. zapadni Saveznici su izvršili invaziju na okupiranu Francusku, dok je Sovjetski Savez povratio svoje teritorijalne gubitke i okrenuo se protiv Njemačke i njenih saveznika. Tokom 1944. i 1945. Japan je doživio preokret u kontinentalnoj Aziji, a Saveznici su stavili van snaga japansku mornaricu i zauzeli ključne zapadnopacifičke otoke.

Rat u Evropi završio je oslobađanjem njemačkih okupiranih teritorija i invazijom na Njemačku od Zapadnih Saveznika i Sovjetskog Saveza, koja je završila padom Berlina pod sovjetske trupe, Hitlerovim samoubistvom i njemačkom bezuvjetnom kapitulacijom 8. maja 1945. godine. Kada su Saveznici 26. juna 1945. usvojili Potsdamsku deklaraciju, a Japan je odbio kapitulirati pod njezinim uvjetima, SAD su 6. i 8. augusta bacile prve atomske bombe na japanske gradove Hirošimu i Nagasaki. Dana 15. augusta, zbog nadolazeće invazije na japanski arhipelag, mogućnosti dodatnih atomskih bombardiranja i najavljenog ulaska Sovjetskog Saveza u rat protiv Japana uoči invazije na Mandžuriju, Japan je najavio predaju 15. augusta, a potpisao predajni dokument 2. septembra 1945, čime su Saveznici zabilježili potpunu pobjedu u Aziji.

Drugi svjetski rat promijenio je politički poredak i društvenu strukturu svijeta. Ujedinjene nacije (UN) osnovane su radi promicanja međunarodne suradnje i sprječavanja budućih sukoba,^[1] a u njenom Vijeću sigurnosti postale su stalne članice velesile: Kina, Francuska, Sovjetski Savez, Ujedinjeno Kraljevstvo i Sjedinjene Države. Sovjetski Savez i Sjedinjene Države postale su suparničke supersile, što je potaknulo gotovo pola stoljeća dug Hladni rat. Nakon razaranja Evrope, utjecaj njezinih supersila je opao, što je potaknulo dekolonizaciju Afrike i Azije. Većina zemalja čija je industrija oštećena počela se oporavljati i gospodarski se razvijati. Politička i ekonomska integracija, posebno u Evropi, započela je kao nastojanje da se spriječe buduća neprijateljstva, eliminiraju prijeratna neprijateljstva i stvori osjećaj zajedničkog identiteta.

1. ^ "History of the UN". United Nations. Pristupljeno 12. 3. 2022.