Endokrini sistem

Endokrini sistem^[1] je kontrolni sistem žlijezda sa unutrašnjim lučenjem. U endokrinim žlijezdama se pod uticajem informacija iz spoljašnje ili unutrašnje sredine sintetišu hormoni koji su u stvari odgovor na te informacije. Putem njih regulišu se mnoge aktivnosti kao što su: metabolizam, seksualne aktivnosti, rast, metamorfoza, količina vode i minerala u organizmu i dr. Pored endokrinih organa hormone luče i neke nervne ćelije – neurosekretorne ćelije. Hormoni se oslobađaju direktno u krv, limfu ili cerebrospinalnu tečnost , pošto ove žlijezde nemaju izvodne kanale,i na taj način dospevaju do ciljnih organa na koje dijeluju.

Žlijezde koje signaliziraju jedna drugoj u nizu često se nazivaju osovinom, kao što je osovina hipotalamus-hipofiza-nadbubrežna žlijezda. Pored navedenih specijaliziranih endokrinih organa, mnogi drugi organi koji su dio drugih tjelesnih sistema imaju sekundarne endokrine funkcije, uključujući kosti, bubrege, jetru, srce i gonade. Na primjer, bubrezi luče endokrini hormon eritropoetin. Hormoni mogu biti kompleksi aminokiselina, steroidi, eikozanoidi, leukotrieni ili prostaglandini.^[2]

Endokrini sistem se može suprotstaviti i egzokrinim žlijezdama, koje luče hormone van tijela, i parakrinom signaliziranju između stanica na relativno maloj udaljenosti. Endokrine žlijezde nemaju kanale, vaskularne su i obično imaju intracelularne vakuole ili granule koje čuvaju njihove hormone. Nasuprot tome, egzokrine žlijezde, kao što su pljuvačne žlijezde, žlijezde znojnice i žlijezde unutar gastrointestinalnog trakta, imaju tendenciju da budu mnogo manje vaskularne i imaju kanale ili šuplji lumen.

Endokrine žlijezde kičmenjaka nastaju od ždrijelnog epitela (štitna žlijezda, grudna žlijezda), druge su u bliskoj vezi sa mozgom (hipofiza, epifiza), dok se treće razvijaju u oblasti bubrega (nadbubrežne žlijezde).

I neki drugi organi kao što su: jetra, gušterača, pojedini dijelovi crijeva, bubrezi, srce, polne žlijezde mogu također imati kao sporednu funkciju unutrašnje lučenje.

Proučavanje endokrinog sistema i njegovih poremećaja poznato je kao endokrinologija.^[2]

1. ^ "Anatomy of the Endocrine System". www.hopkinsmedicine.org (jezik: engleski). 19. 11. 2019. Pristupljeno 14. 6. 2022.
2. ^ ^{a b} Marieb E (2014). Anatomy & physiology. Glenview, IL: Pearson Education, Inc. ISBN 978-0-321-86158-0.