Katalizator

Katalizator – u hemiji i biohemiji – je hemijska supstanca koja pokreće, ubrzava, usporava i/ili usmjerava hemijsku reakciju bez promjena sopstvene strukture na kraju hemijske reakcije. Katalizatori učestvuju u reakciji ali nisu reaktanti niti proizvodi reakcije koju kataliziraju .

U generalnom značenju, katalizatorom se smatra sve ono što ubrzava reakciju bez sopstvenog trošenja ili mijenjanja (npr. "katalizator političkih promjena"). Djelovanje katalizatora se zasniva na činjenici da oni smanjuju energiju aktivacije reaktanata, čime povećavaju brzinu reakcije, pri čemu ne utiču na termodinamičku ravnotežu reakcije. Katalizatori ne utiču na količinu produkata reakcije nego samo ubrzavaju postizanje ravnotežnog stanja, a djeluju i u malim količinama.

Supstance koje kataliziraju biološke reakcije i procese označavaju se kao biokatalizatori.^[1]^[2]^[3]^[4]

Ovakva priroda katalizatotse i katalize objašnjava se time što se između katalizatora i reagirajućih tvari stvaraju nestabilni međuproizvodi, koji nastavljaju reagirati u određenom procesu, nakon kojeg katalizator oslobađa. Oko 90% svih poznatih hemijskih procesa u industriji izvodi se pomoću katalizatora, pri čemu se oko 80% katalizatora označava kao čvrste tvari.

Određene hemijske reakcije, najčešće neke organske sinteze, mogu dati više od jednog produkta. U ovakvim slučajevima se može, izborom pogodnog katalizatora, jedna ili više sporednih reakcija značajno usporiti pri čemu se dobija samo željeni produkt. U zavisnosti od agregatnog stanja reaktanata i katalizatora, kataliza može biti homogena i heterogena.

^ Bajrović K, Jevrić-Čaušević A., Hadžiselimović R., Ed. (2005): Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-1-8.
^ Sofradžija A., Šoljan D., Hadžiselimović R. (1996): Biologija 1, Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-686-8.
^ Sofradžija A., Berberović Lj., Hadžiselimović R. (2003): Biologija za 2. razred opće gimnazije: 39-41. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-581-0.
^ Međedović S., Maslić E., Hadžiselimović R. (2000): Biologija 2. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-222-6.

[1] Bajrović K, Jevrić-Čaušević A., Hadžiselimović R., Ed. (2005): Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-1-8.

[2] Sofradžija A., Šoljan D., Hadžiselimović R. (1996): Biologija 1, Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-686-8.

[3] Sofradžija A., Berberović Lj., Hadžiselimović R. (2003): Biologija za 2. razred opće gimnazije: 39-41. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-581-0.

[4] Međedović S., Maslić E., Hadžiselimović R. (2000): Biologija 2. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-222-6.

[1]

[2]

[3]

[4]