Ffosfforws

Ffosfforws
Ffosfforws mewn cynhwysydd
Symbol	P
Rhif	15
Dwysedd	(gwyn) 1.823 g/cm³ (coch) 2.34 g/cm³ (du) 2.69 g/cm³

Ffosfforws

Enghraifft o'r canlynol	elfen gemegol
Math	polyatomic nonmetal, Anfetel
Deunydd	phosphorite, triphylite, monazite, hinsdalite, pyromorphite, amblygonite, lazulite, wavellite, turquoise, autunite, phosphophyllite, struvite, xenotime-(Y), apatite, hydroxylapatite, fluorapatite, chlorapatite, troeth, bone ash, guano
Màs	30.973761998 ±5e-09 uned Dalton
Dyddiad darganfod	1669
Symbol	P
Rhif atomig	15
Trefn yr electronnau	1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p³, [Ne] 3s² 3p³
Electronegatifedd	2.19
Cyflwr ocsidiad	2.19
Rhan o	Elfen cyfnod 3, Elfen Grŵp 15
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Elfen gemegol yw ffosfforws a gaiff ei chynrychioli gan y symbol P a'r rhif atomig 15 yn y tabl cyfnodol^[1]. Mae'n anfetel ac yn perthyn i'r grŵp nitrogen. Yn nhrefn safonnol IUPAC mae'r grŵp hwn (sef grŵp 15) yn cynnwys: nitrogen (N) (sy'n anfetel), ffosfforws (P) (anfetel), arsenig (As) (meteloid), antimoni (Sb) (meteloid), bismwth (Bi) (metel tlawd) ac ununpentiwm (Uup) (metel tlawd), mae'n debyg.

Mae'n elfen gyffredin iawn ar y Ddaear a gellir ei ganfod mewn creigiau ffosffad, ond oherwydd ei fod yn adweithio'n sydyn, nid yw i'w ganfod yn rhydd mewn natur. Ffosfforws gwyn a gafodd ei darganfod yn gyntaf a hynny yn 1669 gan yr alcemydd Almaenig Hennig Brand.

Caiff ei defnyddio'n helaeth i wneud cynnyrch megis dur^[1], gwydr arbennig ^[1], ceramig safon uchel^[1], ffrwydron, asiantau nerfol (nerve agents), matsis (ffrithiant a "diogel"), tân gwyllt ac (fel ffosffad) mewn gwrtaith diwydiannol^[1], past dannedd, a sebonau golchi^[1].

1. ↑ ^{1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5} (Saesneg) Royal Society of Chemistry (Safle Periodic Table). Phosphorus http://www.rsc.org/periodic-table/element/15/phosphorus