Homo erectus

Homo erectus
Dyn Tautavel
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas:	Animalia
Ffylwm:	Chordata
Dosbarth:	Mammalia
Urdd:	Primates
Teulu:	Hominidae
Genws:	Homo
Rhywogaeth:	H. eretus
Enw deuenwol
Homo erectus Dubois, 1892
Cyfystyron
† Anthropopithecus erectus † Pithecanthropus erectus † Homo erectus pekinensis † Javanthropus soloensis † Meganthropus paleojavanicus † Telanthropus capensis † Homo georgicus † Homo ergaster?

Roedd Homo erectus (Lladin: ērigere; "Dyn cefnsyth"), gynt Pithecanthropus erectus, yn rhywogaeth o'r genws Homo oedd yn byw yn y Pleistosen, rhwng 1.9 miliwn a thua 117,000 o flynyddoedd yn ôl (neu CP).^[1]

Ymddengys fod nifer o rywogaethau dynol, megis Homo heidelbergensis a Homo antecessor, wedi esblygu o H. erectus, ac ystyrir yn gyffredinol bod Neanderthaliaid, Denisovaniaid, a bodau dynol modern yn eu tro wedi esblygu o H. heidelbergensis.^[2] H. erectus oedd yr hynafiad dynol cyntaf i ymledu ledled Ewrasia, gydag amrediad cyfandirol yn ymestyn o Benrhyn Iberia i Java.

Cafwyd hyd i'r ffosilau cyntaf o'r rhywogaeth yma gan Eugène Dubois o'r Iseldiroedd ar ynys Jawa yn y 1890au cynnar. Adnabyddir yr enghraifft yma fel "Dyn Jawa". Yn 1927, cafwyd hyd i fwy o ffosilau yn Zhoukoudian yn Tsieina. Yn ddiweddarach, cafwyd hyd i lawer o'r ffosilau hyn yn Affrica, er enghraifft un yn Ternifine, Algeria, gweddillion a ddyddir i rhwng 600,000 a 700,000 o flynyddoedd yn ôl. Cafwyd hyd i rai yn Nwyrain Affrica sydd tua 1 miliwn o flynyddoedd oed.^[3][4]

Mae hyn yn peri i'r rhan fwyaf o Baleoanthropolegwyr gredu i Homo erectus ddatblygu yn Affrica, ac yna ymledaenu drwy Ewrasia mor bell a Georgia, India, Sri Lanca, Tsieina a Jafa, y rhywogaeth gyntaf o Homo i adael Affrica gan y rhan fwyaf o archaeolegwyr, ond cred eraill ei fod yn frodorol o Asia.^[3][5][6]

1. ↑ "Last appearance of Homo erectus at Ngandong, Java, 117,000-108,000 years ago". Nature 577 (7790): 381–385. Ionawr 2020. doi:10.1038/s41586-019-1863-2. PMID 31853068.
2. ↑ "The evolutionary relationships and age of Homo naledi: An assessment using dated Bayesian phylogenetic methods". Journal of Human Evolution 97: 17–26. Awst 2016. doi:10.1016/j.jhevol.2016.04.008. PMID 27457542.
3. ↑ ^{3.0 3.1} Hazarika, Manji (16–30 Mehefin 2007). "Homo erectus/ergaster and Out of Africa: Recent Developments in Paleoanthropology and Prehistoric Archaeology" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2020-08-01. Cyrchwyd 2015-09-29.
4. ↑ Chauhan, Parth R. (2003) "Distribution of Acheulian sites in the Siwalik region" in An Overview of the Siwalik Acheulian & Reconsidering Its Chronological Relationship with the Soanian – A Theoretical Perspective. assemblage.group.shef.ac.uk
5. ↑ See overview of theories on human evolution.
6. ↑ Klein, R. (1999). The Human Career: Human Biological and Cultural Origins. Chicago: University of Chicago Press, ISBN 0226439631.