Urien Rheged

Urien Rheged
Ganwyd	490
Bu farw	586
Dinasyddiaeth	Rheged
Galwedigaeth	brenin neu frenhines
Tad	Cynfarch fab Meirchion
Mam	Nefyn ach Brychan
Plant	Morfudd ferch Urien, Pasgen fab Urien, Rhun fab Urien, Rhiwallon fab Urien, Owain ab Urien

Brenin Rheged, un o deyrnasoedd Brythoniaid yr Hen Ogledd oedd Urien Rheged (c.550-590). Fe'i cofir yn y traddodiad barddol Cymraeg fel un o brif noddwyr y Taliesin hanesyddol. Cedwir wyth gerdd i Urien gan Daliesin yn Llyfr Taliesin. Canodd Taliesin i Owain, fab Urien, yn ogystal. Roedd ganddo dri fab arall, Rhiwallon fab Urien, Rhun a Pasgen, ond Owain a'i olynodd. Ceir cyfeiriadau at ferch o'r enw Morfudd hefyd, a ddaeth yn gymeriad chwedlonol. Cyfeirir at Urien yn Nhrioedd Ynys Prydain fel 'arweinydd cad Prydain.' Yn ôl Nennius yn yr Historia Brittonum, cafodd ei lofruddio ar orchymyn ei gynghreiriad Morgant Bwlch, oedd yn genfigennus o'i lwyddiant, ond nid oes cyfeiriad arall at hynny.

Yn ôl yr achau a geir yn llawysgrif Harley 3859, roedd Urien yn fab Cynfarch ap Meirchiawn ap Gwrwst ap Coel Hen. Mae Ifor Williams yn dangos mai Urbgen, a droes yn *Urfgen ac yno Urien, oedd y ffurf gynharaf ar ei enw. Mae Rachel Bromwich yn cynnig mai'r enw Brythoneg *Orbogenos ('Un o enedigaeth freintiedig') yw tarddiad yr enw.