Y Ddraig Goch

Diwylliant Cymru
Iaith Cymraeg Y Fro Hanes y Gymraeg Ieithoedd Cymru
Traddodiad Gwisg Gymreig Cyfraith Hywel Cantref
Llenyddiaeth Llenyddiaeth Gymraeg Llenyddiaeth Saesneg
Cerddoriaeth Cerddoriaeth Cymru
Bwyd Coginiaeth Cymru
Dathliadau a gwyliau Rhestr dathliadau Cymru Eisteddfod Gorsedd y Beirdd
Cerddoriaeth a dawns Dawns Gymreig Clocsio Cerddoriaeth draddodiadol Cymru Cerdd Dant Crwth Cymanfa Ganu Cynghanedd Noson Lawen Pibgorn Tabwrdd Telyn deires Twmpath Pibau Cymreig
Drama Theatr Genedlaethol Cymru
Chwaraeon Chwaraeon yng Nghymru
Symbolau Symbolau cenedlaethol Y Ddraig Goch Baneri Cymru Baner Cymru
Crefydd Crefydd yng Nghymru
Hanes Hanes Cymru
WiciBrosiect Cymru
v t e

   

Mae'r Ddraig Goch yn symbol herodrol sy'n cynrychioli Cymru ac yn ymddangos ar faner genedlaethol Cymru.

Defnyddiwyd y sarff neu'r ddraig fel symbol gan y Brythoniaid brodorol ar gleddyfau, bathodynnau a cheiniogau ac mae tystiolaeth archaeolegol o hyn. Roedd y sarff neu'r ddraig yn bwysig i'r Celtiaid fel symbol, ac mae hyd yn oed awgrymiad fod y meini hynafol yn demlau addoli'r haul a'r sarff. Mae'n bosib fod y Rhufeiniaid wedi dylanwadu ar ddefnydd y Brythoniaid o'r symbol a'u hysgogi i'w ddefnyddio ar faner. Mae tystiolaeth i ddweud y gwnaeth filwyr Celtiadd ddefnyddio'r faner tra'n ymladd fel carfan dan arweiniad y Rhufeiniad.

Ymhlith arweinwyr hynafol y Brythoniaid Celtaidd sy'n cael eu personoli fel dreigiau mae Maelgwn Gwynedd, Mynyddog Mwynfawr ac Urien Rheged. Mae hefyd yn bosib y defnyddiwyd draig ar faner yn y cyfnod hwn yn ôl dehongliad o'r gerdd Gwarchan Maelderw yn Llyfr Aneirin.

Mae’r ddraig goch i’w gweld yn stori hynafol y Mabinogi am Lludd a Llefelys lle mae wedi’i charcharu, yn brwydro â draig wen yn Ninas Emrys. Mae'r stori yn parhau yn Historia Brittonum, a ysgrifennwyd tua 829 OC, lle mae Gwrtheyrn, Brenin y Brythoniaid yn rhwystredig yn ei ymdrechion i adeiladu caer yn Ninas Emrys. Mae'r bachgen, Emrys, yn dweud wrtho am gloddio am ddwy ddraig sy'n ymladd o dan y castell. Mae'n darganfod y ddraig wen s'yn cynrychioli'r Eingl-Sacsoniaid, a fydd yn cael ei threchu'n fuan gan ddraig goch Cymru.

Ymhlith y "dreigiau" Cymreig yn Oes y Tywysogion mae Owain Gwynedd, Llywelyn ap Gruffydd ac Owain Glyndŵr. Defnyddiwyd y ddraig aur ar faner gan Owain Glyndŵr wrth ymladd yn erbyn y Saeson dros annibyniaeth i Gymru yn y 15g.

Ar ôl concwest Cymru, ychwanegodd Harri Tudur y tir gwyrdd i'r faner wrth geisio argyhoeddi ei gysylltiad Cymreig at Cadwaladr Fendigaid wrth frwydro dros goron Lloegr.

Daeth y ddraig goch yn symbol poblogaidd yng Nghymru tua diwedd y 19g a dechrau'r 20g mewn Eisteddfodau er enghraifft. Mae’r ddraig goch bellach yn cael ei hystyried yn symbol o Gymru ac mae'n ymddangos ar faner genedlaethol Cymru, a ddaeth yn faner swyddogol yn 1959.