Jorge Luis Borges

Jorge Luis Borges
Persona informo
Jorge Luis Borges
Naskonomo	Jorge Francisco Isidoro Luis Borges Acevedo
Naskiĝo	24-an de aŭgusto 1899 (1899-08-24) en Bonaero
Morto	14-an de junio 1986 (1986-06-14) (86-jaraĝa) en Ĝenevo
Mortis pro	Naturaj kialoj vd
Mortis per	Hepata kancero vd
Tombo	Cemetery of Kings (en) , D6 - 735 46° 12′ 05″ Nordo 6° 08′ 09″ Oriento / 46.2014 °N, 6.1358 °O / 46.2014; 6.1358 (mapo) vd
Lingvoj	franca • angla • germana • hispana vd
Ŝtataneco	Argentino vd
Alma mater	Collège Calvin (–1918) vd
Subskribo
Memorigilo
Familio
Patro	Jorge Guillermo Borges Haslam (en) vd
Patrino	Leonor Rita Acevedo Suárez (en) vd
Gefratoj	Norah Borges vd
Edz(in)o	María Kodama (1986–1986) Elsa Astete Millán (1967–1970) vd
Amkunulo	Concepción Guerrero (en) vd
Profesio
Alia nomo	B. Suarez Lynch • H. Bustos Domecq vd
Okupo	tradukisto verkisto poeto publikigisto scenaristo bibliotekisto literaturkritikisto eseisto vd
Verkado
Verkoj	Biblioteko de Babelo vd
Honorigoj Honorigoj (1985)  honorary doctorate of the University of Murcia (en) ../... 25+ vd
Membrecoj Membrecoj Usona Akademio de Artoj kaj Sciencoj Bavara Akademio de Belartoj Usona Akademio de Artoj kaj Beletro vd
vd	Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Jorge Francisco Isidoro Luis BORGES [ĥorĥe luis borĥes] ( audio) (naskiĝis la 24-an de aŭgusto 1899 en Bonaero, mortis la 14-an de junio 1986 en Ĝenevo) estis argentina verkisto, kiun oni konsideras unu el la plej elstaraj personoj de la literaturmedio de la 20-a jarcento. Li fariĝis vaste konata ĉefe pro siaj etaj rakontaĵoj kaj fikciaj eseoj, sed li ankaŭ estis poeto, tradukisto kaj literaturkritikisto. Lin influis la verkoj de, inter aliaj, Edgar Allan Poe, Dante Alighieri, Miguel de Cervantes, Franz Kafka, H. G. Wells kaj G. K. Chesterton.

Lia verkaro estis fundamenta por la tutmondaj literaturo kaj pensaro, kaj krome estas celo de detalaj analizoj kaj multaj kaj diversaj interpretoj.^[1] Liaj plej bone konataj libroj, Ficciones (Fikcioj) kaj El Aleph (La alefo), publikigitaj en la 1940-aj jaroj, estas kompilaĵoj de mallongaj rakontoj interkonektitaj de oftaj temoj, kiel revoj, sonĝoj, labirintoj, filozofio, bibliotekoj, speguloj, fikciaj verkistoj kaj mitologio.^[2] La verkaro de Borges kontribuis al plibonigo de filozofia literaturo kaj de la ĝenro de fantazio, kaj estis konsiderata de kelkaj kritikistoj kiel markilo de la komenco de la movado magia realismo de la 20a jarcento en la Latinamerika literaturo.^[3] Liaj lastaj poemoj temas pri parolado kun kulturaj figuroj kiel Spinoza, Camões, kaj Virgilio.

Fantaziaj ontologioj, inventitaj genealogioj, utopiaj gramatikoj, fikciaj geografioj, multaj tutmondaj historioj, logikaj bestaroj, rakontaj etikoj, imagaj matematikoj, teologiaj konfliktoj, geometriaj inventoj, nerealaj roluloj, prezentitaj kiel realaj, kaj inventitaj memoroj estas parto de la enorma panorama mondo kiun en siaj verkoj Borges proponas kaj al la fakuloj kaj al la meza leganto. Sed super ĉio tio, jen filozofio, rigardita kiel perplekseco; la pensaro kiel konjekto, kaj poezio, nome la suprema formo de la racio. Kvankam li estis pura literaturisto, li estas favorata de semiotikistoj, matematikistoj, filologoj kaj filozofoj kaj mitologoj, ĉar Borges havigas — pere de la perfekto de sia lingvaĵo, de sia sciaro, de la universalismo de siaj ideoj, de la originaleco de siaj fikcioj kaj de la belo de sia poezio — verkaron kiu honorigas la hispanan lingvon kaj la tutmondan pensaron.^[4]

Li ricevis nombrajn premiojn,^[5] estis ankaŭ tre polemikiga pro siaj politikaj deklaroj ege konservativaj, kiuj eble estis baro por ne ricevi la Nobel-premion pri literaturo,^[6][7] al kiu li estis kandidato dum preskaŭ tridek jaroj.

	„ Ke unuopulo volas veki en alia unuopulo memorojn kiuj apartenis nur al tria unuopulo estas evidenta paradokso. Plenumi senzorge tiun paradokson estas la senkulpa volo de ĉia biografio. ” — J. L. Borges, Evaristo Carriego[8]

Naskiĝinta en antaŭurbo de Bonaero, Borges poste translokiĝis kun sia familio al Svisio en 1914, kie li studis en la Collège de Genève. La familio veturis multe en Eŭropo, ekzemple tra Hispanio. Reveninte al Argentino en 1921, Borges ekpublikigis siajn poemojn kaj eseojn en superrrealismaj literaturaj gazetoj. Li laboris ankaŭ kiel bibliotekisto kaj publika prelegisto. En 1955, li estis nomumita direktoro de la Nacia Biblioteko kaj profesoro pri angla literaturo en la Universitato de Bonaero. Li iĝis komplete blinda estante 55-jaraĝa. Kelkaj fakuloj sugestis, ke lia progresinta blindeco helpis lin kreadi plinovigajn literaturajn simbolojn pere de la imagopovo.^[9] Ĉirkaŭ la 1960-aj jaroj, lia verkaro estis tradukita kaj amplekse publikigita en Usono kaj en tuta Eŭropo, krom en aliaj landoj. Borges mem flue parolis en kelkaj lingvoj.

En 1961, li venis al la internacia atento kiam li ricevis la unuan premion Formentor (nome Premio Internacional), kiun li kunhavis kun Samuel Beckett. En 1971, li ricevis la premion Jerusalemo. Lia internacia reputacio estis plifirmigita en la 1960-aj jaroj, helpita de liaj verkoj jam disponeblaj en angla, de la Latinamerika bum kaj de la sukceso de la verko de García Márquez nome Cent jaroj da soleco.^[10] Li dediĉis sian finan verkon, nome La konspiruloj, al la urbo Ĝenevo, Svisio.^[11] La verkisto kaj eseisto J. M. Coetzee diris pri li: "Li, pli ol ajnulo, plinovigis la lingvon de fikcio kaj tiel pavis la vojon por rimarkinda generacio de hispanamerikaj romanistoj."^[12]

1. ↑ Guiñazú, C. 1999. Prologo al Congreso Internacional Il secolo di Borges. Letteratura, scienza, filosofía, okazinta en Venecio el la 25a ĝis la 27a de marto 1999 fare de Il Dipartimento di Studi Anglo-Americani e Ibero-Americani kaj la Universidad Ca'Foscari de Venecio, okaze de la centjariĝo de la nasko de la argentina verkisto. [1]
2. ↑ David Wheatley (Director) (1983). Profile of a Writer: Borges and I (Feature Documentary). Arena.
3. ↑ Theo L. D'Haen (1995) "Magical Realism and Postmodernism: Decentering Privileged Centers", en: Louis P. Zamora and Wendy B. Faris, Magical Realism: Theory, History and Community. Duhan and London, Duke University Press pp. 191–208.
4. ↑ The University of Pittsburgh. «Why Borges?» Arkivigite je 2019-01-10 per la retarkivo Wayback Machine Borges Center. Konsultita la 1an de aprilo 2010.
5. ↑ Jorge Luis Borges. Premios Alirita la 8an de junio 2016 Instituto Cervantes
6. ↑ BRITON WINS THE NOBEL LITERATURE PRIZE James M. Markham. The New York Times, 7a de oktobro 1983. Alirita la 5an de septembro 2019.
7. ↑ Feldman, Burton (2000) El Premio Nobel: una historia de genio, controversia y prestigio. Editorial Arcade; p. 81.
8. ↑ Borges, J.L. 1930. Evaristo Carriego. En Obras Completas, vol. I (1923-1949), Barcelona, Emecé, p. 113.
9. ↑ Pli certe, la blindeco de Borges kondukis lin al favoro por la poezio kaj por pli mallongaj rakontoj super romanoj. Ferriera, Eliane Fernanda C. "O (In) visível imaginado em Borges". En: Pedro Pires Bessa (eld.). Riqueza Cultural Ibero-Americana. Campus de Divinópolis-UEMG, 1996, pp. 313–14.
10. ↑ Masina, Lea. (2001) "Murilo Rubião, o mágico do conto". En: O pirotécnico Zacarias e outros contos escolhidos. Porto Alegre: L & PM, pg. 5.
11. ↑ Borges on Life and Death, Intervjuo de Amelia Barili.
12. ↑ Coetzee, J.M. "Borges’ Dark Mirror", New York Review of Books, Volume 45, Number 16. 22a de oktobro 1998.