Bake

Bakea da gizarte batek justiziaz, askatasunaz eta berdintasunaz bizi duen egoera bat, indarkeriarik edo gerrarik gabekoa.

Nazioarteko zuzenbidearen ikuspegitik, nazioarteko harremanak zuzentzeko eta estatuen botere politikoa arrazionalizatzeko tresna den aldetik, nazioarteko zuzenbideak bakea du oinarrizko balioetako bat, eta, beraz, funtsezko printzipio juridiko gisa ezartzen du indar armatua erabiltzeko debekua.^[1] Hitzarmen edo itun batean bakea terminoa txertatzen bada, gerra amaitzen dela ulertzen da, adibidez, Westfaliako Bakean gertatu zen bezala.

Bake sozialaz hitz egin daiteke, herrialde batean gizarte talde, klase edo estamentuen artean ulermena eta harreman onak daudenean. Norbanakoen eremuan, bakeak barne egoera bat aipatzen du, gorrotorik edo haserrerik gabea. Alde horretatik, agur tradizionalean aurki dezakegu «bakea zuekin» (edo hebreeraz xalom, edo arabieraz salam) esaten denean.

Bake kontzeptuarekin lotuta dago bakezaletasuna, hau da, gerrak ez dituela inoiz arazoak konpontzen, negoziazioak egin dezakeen bezala.

Historian, gizarte eta egile bakoitzak bakea eta bortizkeriarik eza ezberdin ulertu izan du. Esaterako, erromatarrek gudaren ukazio gisa ulertzen zuten. Bakea zentzu negatibo batean definitzen zuten: guda ez dena bakea da. Borrokarik ez dagoenean, «bakea» dago. Latinez pax = absentia belli da. Antropologia tradizionalak (dagoeneko zaharkitua) uste zuen kultura-eboluzioaren estatu zibilizatuak bakarrik jotzen zuela baketzat bakea modu positiboan, eta basakeria eta basakeria estatuek kultura-lehentasuna ematen ziotela gerrari, beste herri batzuk arakatzea eta gerra-bertuteak goraipatuz; muturreko kasuetan, antropofagia erritualizatuz. Horrela deskribatzen ziren herri primitibo batzuen ohiturak (kolonizazioa justifikatuz), herri historiko batzuen memoria historiografikoa (bikingoak edo hunoak, esaterako) eta «iluntzat» jotako garai historiko batzuena, hala nola Goi Erdi Arokoa.

Gaur egun bakea, era positiboago eta zabalago batez ulertzen da, indarkeria materialik eza ez baita bakearen sinonimotzat hartzen. Hau da, bortxakeria fisikorik eza (indarkeria zuzena, hilketak, pertsonen edo taldeen aurkako errepresio bortitza...) eta egiturek (juridikoek, administratiboek eta sozio-ekonomikoek) sortzen duten bortizkeriarik ez ematea esan nahi du. Azkenengo definizio honi gagozkiola, bakerik ezaren adibide pobrezia genuke, izan ere, honakoak bere jatorria egitura ekonomiko bidegabe batean dauka.

Era berean, Nazio Batuen Erakundea (NBE) eta nazioarteko beste hainbat antolakunde bakea zentzu positiboago batean definitzen eta honako kontzeptuan sakontzen saiatu dira.

Irailaren 21ean ospatzen da Munduko Bakearen Eguna nazioarte-mailan.

1. ↑ (Ingelesez) Cecilia M. Bailliet. (2021). «The International Law of Peace» The Oxford Handbook of Peacebuilding, Statebuilding, and Peace Formation (ed. Oliver P. Richmond, Gëzim Visoka) (Oxford University Press): 59-76.  doi:10.1093/oxfordhb/9780190904418.013.11. ISBN 978-0190904432. (Noiz kontsultatua: 2023-06-10).