Ekinodermatu

Ekinodermatu
Kanbriar-gaur egun PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Itsas trikua (ekinodermatua) Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Goierreinua	Holozoa
Erreinua	Animalia
Azpierreinua	Bilateria
Filuma	Echinodermata Klein, 1734

Ekinodermatuak (Echinodermata; antzinako grezieraz: ἐχῖνος, triku eta δέρμα, azala)^[1] animalia filum itsastar bat dira. Helduak identifika daitezke simetria erradiala dutelako, normalki bost puntakoa. Talde barruan dauden animalia ezagunen artean itsas izarrak, itsas trikuak, holoturiak edo itsas-lirioak daude.^[2] Ozeanoetan aurki daitezke, edozein sakoneratan, mareen arteko guneetatik hondo abisaleraino. Filum honetan 7.000 espezie^[3] inguru identifikatu dira, deuterostomo superfilumaren barruko bigarren talderik handiena kordatuen ostean (ornodun guztiak barnebiltzen dituen taldea). Ekinodermatuak dira ur gezan edo lur lehorrean bizi ez diren filumik handiena.

Sailkatzeko zaila den Arkarua kenduta (Kanbriaurrean bizi izan zen ekinodermatu itxurako simetria erradialeko izakia), lehen kide argiak Kanbriarrean agertu ziren. Kanbriarreko ekinodermatuen talde batek, Homalozoa, ekinodermatuen oinarritik gertu egongo liratekeena, zakatzak zituen kanpoan janaria iragazi ahal izateko, kordatuek eta hemikordatuek zituztenen antzekoak.^[4]

Ekinodermatuak ekologikoki eta geologikoki oso garrantzitsuak dira. Ekologikoki, faktore biotikoak dituen itsas hondoko basamortuan baita sakonera txikiagoko ozeanoetan ere bizi diren, eta horren ugariak diren beste talde gutxi aurki daitezke. Ekinodermatu gehienek ugalketa asexuala dute, eta ehunak, organoak, eta gorputz adarrak birsortzeko gai dira; kasu batzuetan, guztiz birsor daitezke gorputz-adar baten bitartez. Geologikoki, ekinodermatuen garrantzia beraien eskeleto osifikatuan datza, izan ere hainbat kareharriren eraketan laguntzen du baita ingurumen geologikoari buruzko informazioa eman ere. 19. eta 20. mendeetan berregituratze edo birsortzearekin lotutako ikerketan gehien erabilitako espezieak izan ziren. Zientzialari batzuen ustez gainera, ekinodermatuen erradiazioaren erruz gertatu zen Mesozoikoko fauna itsastarraren iraultza.

1. ↑ (Ingelesez) Stöhr, Sabine. (2014). «echinoderm | Origin and meaning of echinoderm by Online Etymology Dictionary» www.etymonline.com (Noiz kontsultatua: 2021-07-01).
2. ↑ (Ingelesez) «Sea Lily» science.jrank.org (Noiz kontsultatua: 2021-07-01).
3. ↑ (Ingelesez) Mulcrone, Renee Sherman. «Echinodermata (sea stars, sea urchins, sea cucumbers, and relatives)» Animal Diversity Web (Noiz kontsultatua: 2021-07-01).
4. ↑ (Ingelesez) «Computer simulations reveal feeding in early animal» phys.org (Noiz kontsultatua: 2021-07-01).