Britainia Handiko eta Ipar Irlandako Erresuma Batua | |||
---|---|---|---|
United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland | |||
Ereserkia: God Save the King | |||
| |||
Geografia | |||
Hiriburua | Londres 51°30′26″N 0°7′39″W | ||
Azalera | 242.495 km² (80.) | ||
Punturik altuena | Ben Nevis (1.344 m) | ||
Punturik sakonena | The Fens (−4 m) | ||
Kontinentea | Europa | ||
Mugakideak | Irlandako Errepublika | ||
Administrazioa | |||
Gobernu-sistema | monarkia konstituzional | ||
Erresuma Batuko monarka | Charles III.a Erresuma Batukoa | ||
Legebiltzarra | Erresuma Batuko Legebiltzarra | ||
Epai autoritatea | Supreme Court of the United Kingdom (en) eta Lorden Ganbera | ||
Harreman diplomatikoak | Ikusi mapa Wikidatan | ||
Zeren kide | ikusi
| ||
Demografia | |||
Biztanleria | 67.326.569 (2021) (22.) 67.326.569 (2021)/(2017)/(2016)/(2013)/(2012)/(2012)/(2011)/(2011)/(2010)/(2009)/(2008)/(2007)/(2006)/(2005)/(2004)/(2003)/(2002)/(2001)/(2000)/(1999)/(1998)/(1997)/(1996)/(1995)/(1994)/(1993)/(1992)/(1991)/(1990)/(1989)/(1988)/(1987)/(1986)/(1985)/(1984)/(1983)/(1982)/(1981)/(1980)/(1979)/(1978)/(1977)/(1976)/(1975)/(1974)/(1973)/(1972)/(1971)/(1970)/(1969)/(1968)/(1967)/(1966)/(1965)/(1964)/(1963)/(1962)/(1961)/(1960)/(1958)/(1957)/(1956)/(1955)/(1954)/(1953)/(1952)/(1951)/(1950)/(1949)/(1948)/(1947)/(1946)/(1945)/(1944)/(1943)/(1942)/(1941)/(1940)/(1939)/(1938)/(1937)/(1936)/(1935)/(1934)/(1933)/(1932)/(1931)/(1930)/(1929)/(1928)/(1927)/(1926)/(1925)/(1924)/(1923)/(1922)/(1921)/(1920)/(1919)/(1918)/(1917)/(1916)/(1915)/(1914)/(1913)/(1912)/(1911)/(1910)/(1909)/(1908)/(1907)/(1906)/(1905)/(1904)/(1903)/(1902)/(1901)/(1900)/(1899)/(1898)/(1897)/(1896)/(1895)/(1894)/(1893)/(1892)/(1891)/(1890)/(1889)/(1888)/(1887)/(1886)/(1885)/(1884)/(1883)/(1882)/(1881)/(1880)/(1879)/(1878)/(1877)/(1876)/(1875)/(1874)/(1873)/(1872)/(1871)/(1861)/(1851) | ||
Dentsitatea | Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragilea bizt/km² (51.) | ||
Talde etnikoak | ikusi
| ||
Hizkuntza ofizialak | |||
Erabilitako hizkuntzak | ikusi
| ||
Emankortasun-tasa | 1,83 (2014) | ||
Eskolaratu gabeko umeak | 62.799 (2014) | ||
Derrigorrezko eskolaratzea | 5-18 | ||
Bizi-itxaropena | 80,9561 (2015) | ||
Giniren koefizientea | 32,8 (2012) | ||
Giza garapen indizea | 0,929 (2021) | ||
Ekonomia | |||
BPG nominala | 2.622.433.959.604,2 $ (2017) 2.622.433.959.604,2 (2017)/(2016)/(2015)/(2014)/(2013)/(2012)/(2011)/(2010)/(2009)/(2008)/(2007)/(2006)/(2005)/(2004)/(2003)/(2002)/(2001)/(2000)/(1999)/(1998)/(1997)/(1996)/(1995)/(1994)/(1993)/(1992)/(1991)/(1990)/(1989)/(1988)/(1987)/(1986)/(1985)/(1984)/(1983)/(1982)/(1981)/(1980)/(1979)/(1978)/(1977)/(1976)/(1975)/(1974)/(1973)/(1972)/(1971)/(1970)/(1969)/(1968)/(1967)/(1966)/(1965)/(1964)/(1963)/(1962)/(1961)/(1960) | ||
BPG per capita | 39.953 $ (2017) 39.953 (2017)/(2016)/(2015)/(2014)/(2013)/(2012)/(2011)/(2010)/(2009)/(2008)/(2007)/(2006)/(2005)/(2004)/(2003)/(2002)/(2001)/(2000)/(1999)/(1998)/(1997)/(1996)/(1995)/(1994)/(1993)/(1992)/(1991)/(1990)/(1989)/(1988)/(1987)/(1986)/(1985)/(1984)/(1983)/(1982)/(1981)/(1980)/(1979)/(1978)/(1977)/(1976)/(1975)/(1974)/(1973)/(1972)/(1971)/(1970)/(1969)/(1968)/(1967)/(1966)/(1965)/(1964)/(1963)/(1962)/(1961)/(1960) | ||
BPG erosketa botere paritarioa | 2.965.796.011.801 nazioarteko dolar (2017) 2.965.796.011.801 (2016) | ||
BPG per capita EAPn | 44.920,452 nazioarteko dolar (2017) 44.920,452 (2016) | ||
BPGaren hazkuntza erreala | 1,8 % (2016) | ||
Erreserbak | 150.857.673.778 $ (2017) 150.857.673.778 (2017)/(2016)/(2015)/(2014)/(2013)/(2012)/(2011)/(2010)/(2009)/(2008)/(2007)/(2006)/(2005)/(2004)/(2003)/(2002)/(2001)/(2000)/(1999)/(1998)/(1997)/(1996)/(1995)/(1994)/(1993)/(1992)/(1991)/(1990)/(1989)/(1988)/(1987)/(1986)/(1985)/(1984)/(1983)/(1982)/(1981)/(1980)/(1979)/(1978)/(1977)/(1976)/(1975)/(1974)/(1973)/(1972)/(1971)/(1970)/(1969)/(1968)/(1967)/(1966)/(1965)/(1964)/(1963)/(1962)/(1961)/(1960) | ||
Inflazioa | 1,2 % (2016) 1,1 (2016)/(2015)/(2014)/(2014)/(2013)/(2012)/(2011)/(2010)/(2009)/(2008)/(2007)/(2006)/(2005)/(2004)/(2003)/(2002)/(2001)/(2000)/(1999)/(1998)/(1997)/(1996)/(1995)/(1994)/(1993)/(1992)/(1991)/(1990)/(1989)/(1988)/(1987)/(1986)/(1985)/(1984)/(1983)/(1982)/(1981)/(1980) | ||
Historia | |||
1921 | Itun anglo-irlandarra | ||
1927 | |||
Bestelako informazioa | |||
Aurrezenbakia | +44 | ||
ISO 3166-1 alpha-2 | GB | ||
ISO 3166-1 alpha-3 | GBR | ||
Ordu eremua | ikusi
| ||
Elektrizitatea | 230 V. 50 Hz.BS 1363 (en) | ||
Internet domeinua | .uk eta .gb | ||
gov.uk |
Britainia Handiko eta Ipar Irlandako Erresuma Batua, normalki Erresuma Batua gisa ezaguna (ingelesez United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland edota United Kingdom, laburdura UK) eta testuinguru batzuetan Britainia gisa[oh 1], Europa ipar-mendebaldeko kostaldearen aurrean dagoen estatu burujabea da[1]. Geografikoki Britainia Handiko irlak, Irlandako irlaren ipar-ekialdeak (Ipar Irlanda) eta Britainiar uharteen inguruko irla txikiek osatzen dute[2]. Ipar Irlanda da lurreko muga duen herrialdeko lurralde bakarra, Irlandako Errepublikarengandik banantzen duena. Erresuma Batuak Ozeano Atlantikoa du mugatzat ipar eta mendebaldean, Ipar itsasoa ekialdean, Mantxako kanala hegoaldean eta Irlandako itsasoarekin mendebaldean. 240.000 kilometro koadro inguru baditu ere, munduko hamabigarren herrialdea da kosta kilometroei dagokionez.
Erresuma Batua demokrazia parlamentario unitario bat eta monarkia konstituzional bat da[oh 2][4][5]. Monarka Elizabeth II.a da, 1952tik agintean egon dena[6]. Erresuma Batuaren hiriburua Londres da, hiri global bat eta mundu mailako finantza-zentro bat, 10,3 milioi biztanlerekin[7]. Erresuma Batua lau herrialdek osatzen dute: Ingalaterra, Eskozia, Gales eta Ipar Irlanda[8]. Euren hiriburuak Londres, Edinburgo, Cardiff eta Belfast dira, hurrenez hurren. Ingalaterrak izan ezik, gainontzeko herrialdeek autonomia mailako itzulera gobernu bat dute, bakoitza botere eta konpetentzia desberdinekin[9][10][11]. Ingalaterrako Erresumaren (Gales barne) eta Eskoziako Erresumaren arteko batasuna 1707a gertatu zen, Britainia Handiko Erresuma sortzeko, eta ondoren, 1801ean, Irlandako Erresumarekin batuta Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua sortu zen. Irlandaren bost seiren independizatu ziren 1922an, gaur egungo egoeran utzita. 1927an Erresuma Batua izena hartu zuen aldaketa hori islatzeko[oh 3].
Man, Guernsey eta Jersey uharteak ez dira Erresuma Batuaren parte, baina bai dira Britainiar koroaren dependentziak, eta Erresuma Batuko Gobernuaren ardura da euren defentsa eta nazioarteko ordezkaritza[12]. Gainera, 14 itsasoaz haraindiko britainiar lurralde daude[13], Britainiar Inperioaren azken arrastoak. Inperioak, 1920ko unerik gorenean, munduko azaleraren laurden bat hartzen zuen, historiako inperiorik handiena. Britainiar eragina ikus daiteke bere kolonia izan ziren lurraldeen hizkuntza, kultura eta sistema politikoetan[14][15][16][17].
Erresuma Batua munduko bosgarren ekonomia da bere Barne Produktu Gordinaren (BPG) bolumena dela eta, eta hamargarrena erosahalmenaren parekotasunaren arabera. Diru-sarrera altuko herrialdea da eta 13.a Giza Garapenaren Indizearen arabera. Lehen herrialde industrializatua izan zen eta XIX. mendean eta XX. mendearen hasieran (1815-1945) munduko potentzia nagusia izan zen[18][17]. Eragin ekonomiko kultural, militar eta politiko handia mantentzen du, potentzia nuklearra izateaz gain[19][20]. Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluaren kide izan da 1946an sortu zenetik. Horrez gain, G8 eta G20, NATO, ELGA, UKUSA, Commonwealth eta Munduko Merkataritza Erakundearen kide da. Europar Batasunaren eta bere aurrekaria zen Europako Ekonomia Erkidegoaren kide izan zen 1973tik 2020an irten zen arte.
Aipuaren errorea: <ref>
tags exist for a group named "oh", but no corresponding <references group="oh"/>
tag was found
© MMXXIII Rich X Search. We shall prevail. All rights reserved. Rich X Search