Errusiako Iraultza

Errusiako Iraultza
Mota	iraultza
Honen parte da	1917-1923ko iraultzak
Data	1917
← 1905eko Errusiako Iraultza
Kokaleku	Errusiar Inperioa
Herrialdea	Errusiar Inperioa
Parte-hartzaileak	Boltxebike Mentxebike Alderdi Sozialista Iraultzailea
Honen ondorioa	First Red Scare (en) dissolution of the Russian Empire (en) pro-independence movements in the Russian Civil War (en)
Osatuta
Urriko Iraultza Otsaileko Iraultza

Errusiako Iraultza (errusieraz: Русская революция, translit.: Rússkaya revolyútsiya) 1917ko otsailean Nikolas II.a tsarraren erregimena uzkaili zutenetik urte bereko urrian boltxebikeek Errusiako Sobietar Errepublika Sozialista Federatiboa osatu arteko tarteari ematen zaion izena da. Iraultza bi epe nagusitan eman zen: lehenengoa Otsaileko Iraultza gisa deitzen dena, non Antzinako Erregimena behin-behineko Gobernu batengatik aldatu zen; bigarrengoan, Urriko Iraultza, behi-behineko Gobernua erditik kendu eta Sovnarkom izeneko gobernu komunistarengatik aldatu zuten.

Otsaileko Iraultza batez ere Petrograden zentratu zen (gaur egungo San Petersburgo). Kaosaren erdian Duma parlamentu inperialeko kideek herrialdearen kontrola euren gain hartu zuten, Errusiako behin-behineko Gobernua eratuz. Armadaren zuzendaritzak ikusi zuen ez zuela iraultzarekin amaitzeko modurik eta Nikolas II.ak abdikatu zuen. Langileak sobietetan antolatu ziren, alderdi sozialista erradikalen esku geratu zirenak. Hasiera batean behin-behineko Gobernuari euren papera betetzeko aukera eman zioten, baina Gobernuaren erabakiak eta miliziak kontrolpean izateko neurriak hartu zituzten. Otsaileko iraultza Lehen Mundu Gerran jazotako porrot militarren ondorioz ere eman zen, Errusiako armada matxinatze egoeran utzi zutenak.

Hortik aurrera botere bikoitz epe bat egon zen Errusian. Garai horretan behin-behineko Gobernuak Estatuaren boterea bere gain zuen, Petrogradoko Sobietean zentratutako sobieten sare nazionalak proletargoaren eta ezker politikoaren leialtasuna zuen bitartean. Botere bikoitzeko garai horretan mutinak ohikoak izan ziren, manifestaldiak eguneroko ogi ziren eta grebak noiznahi egiten ziren. Behin-behineko Gobernuak Alemaniaren aurkako gerrarekin jarraitzea erabaki zuenean boltxebikeek eta beste fakzio sozialista batzuek gatazka konpontzeko kanpaina abiarazi zuten. Boltxebikeek langileen miliziak euren kontrolpean jarri zituzten eta Guardia Gorria eratu zuten, ondoren Armada Gorria izango zenaren ernamuina. Sobietek Guardia horren kontrola zuen.

Urriko Iraultzarekin (azaroan, gregoriotar egutegiaren arabera) Vladimir Leninek zuzendutako boltxebikeek eta Petrogradoko langile eta militarrek behin-behineko gobernua boteretik kendu eta Sovnarkom gobernua osatu zuten. Boltxebikeek euren burua izendatu zuten hainbat ministeritzen lider eta nekazal guneen kontrola hartu zuten, Txeka sortuz. Errusiak Lehen Mundu Gerran zuen parte-hartzearekin bukatu zuten, Alemaniarekin 1918an Brest-Litovsk ituna sinatuz.

Urriko Iraultzaren ostean Errusiako Gerra Zibila piztu zen fakzio gorria (boltxebikieak) eta zuriaren (antiboltxebikeak, potentzia handien babesarekin) artean. Hainbat urte iraun zuen gerra honen ostean boltxebikeek eskuratu zuten garaipena. Honen ondorioz 1922an Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna sortu zen. Gertakari hauetako gehienak Mosku eta Petrogradon gertatu baziren ere, herrialde osoan zehar izan zen mugimedua, batez ere Errusiar Inperioko gutxiengo nazionalen eskutik zein nekazal-guneetan, non nekazariek lurra eureganatu eta berbanatu zuten.

Errusiako Iraultza Historia Garaikidean izan den gertakari inportanteenetakoa izan da eta bere eragina nabarmena izan zen, Ameriketan nahiz Europan. Komunismoa ez hain azkar zabaldu, baina hirugarren munduko hainbat herrik errusiarren adibidea jarraitu nahi izatea ere eragin zuen. Gertakari haien eragina hamarkada batzuk geroago nabarmendu zen. Estatu sozialista eta superpotentzia ekonomiko eta militar bihurtu zen eta, Gerra Hotzaren garaian, AEBei aurre egingo zion bakarra izango zen.