Kimika

Kimika (egiptoerako kēme («lurra») hitzetik eratorria) materiaren konposizioa, egitura eta propietateak aztertzen dituen zientzia naturala da, bai elementu, espezie, konposatu, nahasketa edo beste substantzia batzuen formari dagokionez, bai horiek erreakzioetan zehar izaten dituzten aldaketei eta energia kimikoarekin duten erlazioari dagokienez. Linus Paulingek honela definitu zuen: substantziak aztertzen dituen zientzia, haien egitura (atomoak egokitzeko motak eta moduak), propietateak eta horiek beste substantzia batzuetan eraldatzen dituzten erreakzioak, denboraren arabera. Kimika, kimika supramolekularra izenaz ezagutzen den bere adarretako baten bidez, nagusiki elkartze supratomikoez arduratzen da, hala nola gasak, molekulak, kristalak eta metalak, hauen konposizioa, propietate estatistikoak, transformazioak eta erreakzioak aztertuz, nahiz eta kimika orokorrak materiaren propietateak eta elkarreraginak eskala atomikoan ulertzea ere barne hartzen duen.

Kimikari "zientzia zentrala" deitzen zaio askotan, beste natur zientzietan duen lotura-paperagatik, fisikarekin osatzen duen fisiko-kimika, biologiarekin osatzen duen biokimika, astronomia eta geologiarekin astrokimika, besteak beste. Fisikaren eta biologiaren artean erdiko eremu bat betetzen duela esaten da^[1]. Prozesu kimiko gehienak zuzenean ikas daitezke laborategian, askotan ondo ezarritako teknikak erabiliz, bai materialak manipulatzeko, bai azpiko prozesuak ulertzeko. Modelatze molekularreko teknikek ematen duten hurbilketa alternatiboa da, eredu konputazionaletatik ondorioak ateratzen baitituzte.

Kimika modernoa alkimian oinarrituta garatu zen. Praktika protozientifiko esoterikoa zen, baina baita esperimentala ere, kimikako, fisikako, biologiako, metalurgiako eta farmaziako elementuak konbinatzen zituena, besteak beste. Fase hau iraultza kimikoarekin amaitzen da, Robert Boylek gasak aurkitzearekin, materia kontserbatzeko legearekin eta oxigeno bidezko errekuntzaren teoriarekin, Antoine Lavoisier zientzialari frantziarrak proposatuak^[2]. Sistematizazioa elementuen taula periodikoaren sorrerarekin eta teoria atomikoaren sarrerarekin nabarmendu zen, ikertzaileek materiaren egoeraren, ioien, lotura kimikoen eta erreakzio kimikoen oinarrizko ulermena garatu zutenean. XIX. mendearen lehen erdialdetik, kimikaren garapenak berekin dakar egungo ekonomian eta bizi-kalitatean garrantzi handia duen industria kimikoaren agerpena eta hedapena.

Kimikaren diziplinak aztertutako materia-motaren edo egindako azterketa-motaren arabera multzokatzen dira. Horien artean daude kimika inorganikoa, materia inorganikoa aztertzen duena; kimika organikoa, materia organikoa aztertzen duena; biokimika, organismo biologikoetan dauden substantziak aztertzen dituena; fisikokimika, eskala makroskopikoan, molekularrean eta atomikoan dauden sistema kimikoen egiturazko eta energiako alderdiak biltzen dituena; eta kimika analitikoa, materiaren laginak aztertzen dituena eta haren osaera eta egitura hainbat azterketa eta erreakzioren bidez ulertzen saiatzen dena.

1. ↑ Chemical sciences in the 20th century : bridging boundaries. Wiley-VCH 2001 ISBN 3-527-30271-9. PMC 45766950. (Noiz kontsultatua: 2023-03-19).
2. ↑ Siegfried, Robert. (1988). «The Chemical Revolution in the History of Chemistry» Osiris 4: 34–50. ISSN 0369-7827. (Noiz kontsultatua: 2023-03-19).