Mahatma Gandhi

Mahatma Gandhi
Irudi gehiago
Ahotsa
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	મોહનદાસ ગાંધી
Jaiotza	Porbandar (en) , 1869ko urriaren 2a
Herrialdea	Britainiar Raj  (1869 -  1947)  India  (1947 -  Indiako Agindupeko Lurra  (1947 -  1948)
Bizilekua	Londres India Hegoafrika
Talde etnikoa	gujaratia
Lehen hizkuntza	gujaratera
Heriotza	Gandhi Smriti (en) , 1948ko urtarrilaren 30a (78 urte)
Hobiratze lekua	Raj Ghat and associated memorials (en)
Heriotza modua	giza hilketa: bala zauria
Hiltzailea	Nathuram Godse
Familia
Aita	Karamchand Uttamchand Gandhi
Ama	Putlibai Karamchand Gandhi
Ezkontidea(k)	Kasturba Makhanji  (1883ko maiatza -  1944ko otsailaren 22a)
Seme-alabak	ikusi Harilal Gandhi (en) Manilal Gandhi (en) Ramdas Gandhi (en) Devdas Gandhi (en)
Anai-arrebak	ikusi Raliatbehn Gandhi (en) Muliben Gandhi (en) Pankunvarben Gandhi (en) Laxmidas Karamchand Gandhi (en) Karsandas Gandhi (en)
Hezkuntza
Heziketa	Mahatma Gandhi Museum (en) 1877) Inner Temple (en) Samaldas Arts College (en) Londresko University College (1888 - : zuzenbide
Hizkuntzak	gujaratera hindia ingelesa Odia
Irakaslea(k)	Shrimad Rajchandra (en)
Ikaslea(k)	ikusi Vinoba Bhave (en)
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, barristerra, politika-idazlea, kazetaria, filosofoa, autobiografialaria, saiakeragilea, egunkariko editorea, eskubide zibilen aldeko ekintzailea, oroitzapen-idazlea, gizaldeko ekintzailea, bakearen aldeko aktibista, iraultzailea, idazlea, legelaria eta freedom fighter (en)
Lateralitatea	ezkerra
Altuera	164 zentimetro
Lan nabarmenak	ikusi Satyagraha
Jasotako sariak	ikusi Time Person of the Year  (1930eko abendua) Order of the Companions of O. R. Tambo Queen's South Africa Medal Natal Native Rebellion Medal Kaisar-i-Hind Medal
Influentziak	Henry David Thoreau, Lev Tolstoi, Siddhartha Gautama, Gilbert Keith Chesterton, John Ruskin, Vyasa, Narmadashankar Dave (en) , Shrimad Rajchandra (en) , Henry Stephens Salt (en) eta Thiruvalluvar (en)
Kidetza	Inner Temple (en) Vegetarian Society (en)
Mugimendua	Indarkeria eza barazkizaletasuna
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Gatzaren martxa
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	hinduismoa
Alderdi politikoa	Indiako Kongresu Nazionala

Mahatma Gandhi (assameraz: મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી, Mohandās Karamchand Gā̃dhī; Porbandar, India, 1869ko urriaren 2a - New Delhi, India, 1948ko urtarrilaren 30a) abokatua,^[1] politikaria^[2] eta buruzagi erlijiosoa izan zen.^[3] Mahātmā Gandhi izenaz egin zen ezaguna (sanskritoz: mahā ātmā, «arima handia»), Gandhik berak izen hori gaitzetsi zuen arren. Indiako estatuaren sortzaileetariko bat izan zen, eta Bapu izena ere ematen diote han, gujarateraz બાપુ bāpu hitzak «aita» esan nahi baitu. Gandhiren filosofiak bakezaletasuna iraultzarako bitarteko gisa aldarrikatzen du. Bizitza osoan, mota guztietako indarkeriaren aurka egin zuen.^[4] Ekonomiari buruz, uste zuen kapitala ez dela lanaren gainetik jarri behar, ezta alderantziz ere, bi ideiak arriskutsuak zirelako. Oreka aurkitu behar zen, biak zirelako garrantzi handikoak garapenerako. Oso bizimodu apala izan zuen, soinean zeramatzan arropak berak egiten zituen. Begetarianoa zen.^[5]

XIX. mendean erreforma garrantzitsuak gertatu ziren Indian. Mugimendu horiek hinduismo tradizionala, erreforma sozial eta ideia politiko berriekin elkartzea zuten helburu. Arlo horretan, Gandhik eragin handia izan zuen. 1918tik aurrera, indiar mugimendu nazionalistaren buruzagia izan zen. Borrokatzeko metodo berriak ezarri (grebak, gose grebak) eta borroka armatuari uko egin zion, britainiar dominatzaileei eusteko bakezaletasuna bultzatuz. Kontzientziari egin behar zitzaion so eta desobedientzia zibila ere aldarrikatu zuen; tradizio indiarretara itzultzeko deia egin zuen.^[6] Lev Tolstoirekin gutunak gurutzatu zituen, bortizkeriaren aurkako kontzeptuan haren eragina baitzegoen. Gatzaren martxa egin zuen, gatzaren gaineko zergaren aurkako manifestazio handi batek India osoa zeharkatu ondoren.

Askotan espetxeratu zuten eta berehala hartu zuten heroi ospea. 1931n, Londresen izan zen hitzaldi bat ematen eta Indiaren independentzia aldarrikatu zuen.^[7] Kongresuan, eskuinarekin elkartu zen eta Nehru bere jarraitzailearekin arazoak izan zituen, hura ezkerraren ordezkari baitzen. 1942an, Londresek Richard Stafford Cripps bidali zuen bitartekari nazionalistekin negoziatzeko, baina ez zuten irtenbiderik aurkitu eta erradikalizatu egin ziren. Gandhi eta Kasturba emaztea kartzelan sartu zituzten, eta hantxe hil zen andrea. Berak, berriz, 21 eguneko baraualdia egin zuen.^[8]

Indiaren independentziarako funtsezko eginkizuna egin zuen, baina Pakistan banatu izanak asko desanimatu zuen. Independentziaren ondoren, Gandhi Indiako gizartea eraldatzen saiatu zen eta maila behereneko kastak integratzeko ahalegina egin zuen^[9] (shudrá edo esklaboak, pariak edo ukiezinak eta mlecha edo barbaroak), nekazari guneak garatzen saiatu zen bezalaxe. Ez zituen Indiaren independentziaren ondoren etorri ziren erlijio istiluak ontzat hartu; aitzitik, hinduen lurraldeetako musulmanak defendatu zituen. Horregatik, 1948ko urtarrilaren 30ean, 78 urte zituela, Nathuram Godsek, indiar integrista fanatikoak hil zuen. Errautsak Ganges ibaira bota zituzten.^[10]

Haren printzipioek gerora arrazismoaren aurka eta demokraziaren alde borroka egin izan duten pertsonaia ugari inspiratu zituzten; besteak beste, Martin Luther King, Jr. eta Nelson Mandela.^[11]

1. ↑ (Ingelesez) Nanda (2019, B. R.. (2019). "Mahatma Gandhi". Encyclopædia Britannica.
2. ↑ (Ingelesez) Ganguly, Docker, Debjani, John. (2008). Rethinking Gandhi and Nonviolent Relationality: Global Perspectives. Routledge, pp. 4– or. ISBN 978-1-134-07431-0..
3. ↑ (Ingelesez) Parel, Anthony J. (2016). Pax Gandhiana: The Political Philosophy of Mahatma Gandhi. Oxford University Press, pp. 202– or. ISBN 978-0-19-049146-8..
4. ↑ (Ingelesez) McGregor, Ronald Stuart. (1993). The Oxford Hindi-English Dictionary.. Oxford University Press, p. 799 or. ISBN 978-0-19-864339-5..
5. ↑ (Ingelesez) Gandhi, Rajmohan. (2006). Gandhi. , p. 172 or..
6. ↑ (Ingelesez) Mirabehn, Maeleine Slade. (2019). Gleanings Gathered at Bapu's Feet. Ahmedabad: Navjivan publications.
7. ↑ (Ingelesez) Burton, Stein. (2010). A History of India. John Wiley & Sons, pp. 289– or. ISBN 978-1-4443-2351-1..
8. ↑ (Ingelesez) Khan, Yasmin. (2007). The Great Partition: The Making of India and Pakistan. Yale University Press, p. 18 or. ISBN 978-0-300-12078-3..
9. ↑ (Ingelesez) Cush, Robinson, York, Denise, Catherine, Michael. (2008). Encyclopedia of Hinduism. Taylor & Francis, p. 544 or. ISBN 978-0-7007-1267-0..
10. ↑ (Ingelesez) McAllister, Pam. (1982). Reweaving the Web of Life: Feminism and Nonviolence. New Society Publishers, p. 194 or. ISBN 978-0-86571-017-7..
11. ↑ (Ingelesez) Eck, Diana L.. (2003). Encountering God: A Spiritual Journey from Bozeman to Banaras. Beacon Press, p. 210 or. ISBN 978-0-8070-7301-8..