Orson Welles

Orson Welles
(1937) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	George Orson Welles
Jaiotza	Kenosha (Wisconsin), 1915eko maiatzaren 6a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Lehen hizkuntza	ingelesa
Heriotza	Los Angeles, 1985eko urriaren 10a (70 urte)
Hobiratze lekua	Ronda
Heriotza modua	berezko heriotza: miokardio infartu akutua
Familia
Aita	Richard Head Welles
Ama	Beatrice Ives Welles
Ezkontidea(k)	Virginia Nicolson  (1934 -  1940) Rita Hayworth  (1943ko irailaren 7a -  1948ko abenduaren 1a) Paola Mori  (1955eko maiatzaren 8a -  1985eko urriaren 10a)
Bikotekidea(k)	ikusi Oja Kodar Dolores del Río
Seme-alabak	ikusi Beatrice Welles Rebecca Welles (en)
Hezkuntza
Heziketa	Todd Seminary for Boys (en) School of the Art Institute of Chicago (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Irakaslea(k)	Boris Anisfeld (en)
Jarduerak
Jarduerak	film-zuzendaria, aktorea, gidoilaria, zinema ekoizlea, magialaria, karaktere aktorea, antzerkigilea, irrati-esataria, antzerki aktorea, antzerki ekoizlea, telebista-aktorea, ahots-aktorea, zinema aktorea, errealizadorea, producer (en) eta idazlea
Altuera	183 zentimetro
Jasotako sariak	ikusi Jatorrizko gidoi onenaren Oscar Saria  (1940) : Citizen Kane AFI Life Achievement Award  (1975) Ohorezko Oscar Saria  (1970) Urrezko Palma  (1952) Urrezko Lehoia  (1970) National Board of Review Award for Best Film Izarra Hollywoodeko Ospearen pasealekuan Ohorezko Legioko komandantea  (1982ko otsailaren 23a)
Kidetza	Arte Ederren Akademia (Frantzia)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	kristautasuna ateismoa

George Orson Welles (Kenosha, Wisconsin, AEB, 1915eko maiatzaren 6a – Los Angeles, Kalifornia, AEB, 1985eko urriaren 10a) film zein antzerki zuzendaria, aktorea eta ekoizlea izan zen. Inoizko zinema zuzendari hoberenetakoa da. Izan ere, 1941eko Citizen Kane nahiz 1958ko Touch of Evil filmak zinemako historiako aurrerapauso garrantzitsutzat jotzen dira aho batez, eta inoizko film hoberenen zerrendetan agertzen dira beti.

XX. mendeko artista aldakorrenetako bat da antzerkiaren, irratiaren eta zinemaren arloetan, eta hogeita hiru urterekin lortu zuen arrakasta, The War of the Worlds irrati-lanari esker. Izan ere, Estatu Batuetan zirrara eragin zuen, saioko entzule askok pentsatu zutenean estralurtarren benetako inbasioa zela. Debut zoragarri horrek hiru filmetarako kontratua eman zion RKO zinema-estudioarekin, eta askatasun osoa eman zion. Onura horiek gorabehera, aurreikusitako proiektuetako batek bakarrik ikusi zuen argia: Citizen Kane (1941), bere filmik arrakastatsuena.

1946an, komunista izan zitekeelakoan, Hollywooden egin zuen karrera gelditu egin zen, eta Europara joan behar izan zuen. Han, aktore-lana egin zuen bere ekoizpenak finantzatzeko. Hori McCarthyismoaren garaiko ezaugarri bat da, eta bizitza publikoko pertsonaia asko korronte ideologiko horretakoak izatea eta, horrekin batera, Estatu Batuen etsai izatea leporatu zitzaien. Garaiari buruz, Wellesek berak idatzi zuen: «Igerilekuak salbatzeko traizio egin zuela Estatu Batuetako ezkerreko txarrena da. Eta ez zen eskuindar estatubatuarrik izan nire belaunaldian. Ez zegoen intelektualki. Ezkertiarrak bakarrik zeuden eta hauek traizionatu egin ziren. Izan ere, ezkertiarrak ez zituen McCarthyk suntsitu; eurek eraitsi zituzten nihilisten belaunaldi berri bat sortuz». Pertsekuzioa izan arren eta Europan arrakasta izan zuenez, 1958an Wellesek Hollywoodera itzuli ahal izan zuen Touch of Evil filma filmatzeko, bere karreran garrantzi handia duten beste titulu batzuen artean.

Besteak beste, Macbeth (1948), Otelo (1952) -William Shakespearea-ren antzerki-lanen egokitzapenak-, El proceso (1962) -Franz Kafka-en izen bereko liburutik egokitua- eta F for Fake (1973) filmen ekoizpena eta zuzendaritza nabarmentzen dira. Telebistan agertu zen azkenekoz, Moonlighting telesailean kameoa eginez; kapitulua eman baino bost egun lehenago hil zen.^[1] Haren ospea hazi egin zen 1985ean hil ondoren, eta orain XX. mendeko zinema- eta antzerki-zuzendari handienetakotzat hartzen da. 2002an, British Film Institute-k zinemaren historiako zuzendari onena izendatu zuen.

1. ↑ The Dream Sequence Always Rings Twice. .