Pazko matxinada

Pazko matxinada Éirí Amach na Cásca Easter Rising
1916ko Pazko matxinadako Irlandako Errepublikaren Aldarrikapena.
Data	1916ko apirilaren 24 eta 29 artean
Lekua	Dublin, bai eta Meath, Galway, Louth eta Wexfordeko konderrian jazotako liskarrak
Emaitza	irlandar errepublikarren porrot militarra baina garaipen morala, ordurarte bizkar ematen edo aurka zuten irlandarren gehiengoa heuren alde jarri baitzen
Lurralde-aldaketak	Irlanda
Gudulariak
Irlandar indar matxinatuak:  Irlandar Boluntarioak  Irlandar Armada Hiritarra  Cumann na mBan Britainiar Armada Dublingo Hiri Polizia Royal Irish Constabulary
Buruzagiak
Patrick Pearse † James Connolly † Tom Clarke † Seán MacDermott † Joseph Plunkett † Éamonn Ceannt † Thomas MacDonagh † Lord Wimborne Augustine Birrell Matthew Nathan Lord French Lovick Friend John Maxwell William Lowe
Indarra
1.250 ekintzaile Dublinen ~2.000–3.000 ekintzaile gainontzeko Irlandan barna, baina haietatik oso gutxik parte hartu zuten 16.000 gudari eta 1.000 polizia Dublinen asteburuz
Galerak
64 hildako zauritu kopuru ezezaguna 16 exekutatu (buruzagi matxinatuak) 132 hildako 397 zauritu 254 zibil hilak 2.217 zibil zaurituak Denera hildakoak: 466

Pazko Matxinada (irlanderaz: Éirí Amach na Cásca^[1], ingelesez: Easter Rising), Irlandan 1916ko apirilean, Pazko bigarrenez, Erresuma Batua eta Britainiar Inperioaren agintearen aurka burutu zen matxinada bat izan zen. Matxinada hau, 1798ko Irlandako matxinada ez geroztik errepublikarrek Irlandaren kontrola bereganatzeko egin zuten saiakera ezagunena bilakatu zen^[2], bide batez Erresuma Batutik independentzia lortzeko helburu edo asmo garbiz.

Irlandar Anaitasun Errepublikarraren Gerra Kontseiluko zazpi kideek aurrez antolatuta^[3], saiakera errepublikar iraultzaile hau 1916ko apirilaren 30an jazo zen, Patrick Pearse abokatua buru zuten Irlandar Boluntarioen zati batek (Irlandako Errepublikar Anaitasunaren adar armatua) eta James Connollyren Irlandar Armada Hiritarrak, Dublin hirian kokaleku garrantzitsuak hartu zituztenean, Irlandako Errepublika aldarrikatu zuten.

Gertaera hau, irlandar independentziaren prozesuko aldi erabakigarritzat hartzen da, halere irlandar nazionalismoa eta irlandar errepublikanismoaren barneko zatiketa ere ekarri zuen, garai hartan irlandar nazionalismo autonomistak Britainiar Koroaren menpeko autonomia mugatu bat onartu baitzuen, autonomi gobernuaren hirugarren Legean gauzatzen zelarik (Home Rule), 1914an onartua eta Lehen Mundu Gerra garaian ezeztatua izan zelarik; aldiz irlandar errepublikanismoa Irlandako Errepublika independente baten aldekoa zen.

Matxinada sei egunetako etengabeko norgehiagoka eta borroken ondoren britainiar soldaduek guztiz zanpatua zuten, halere britainiar garaipen militarra izan arren, benetazko arrakasta edo garaipen morala matxinatuentzat izan zen, Irlandaren independentziaren auzia mundu mailara agerrarazi eta matxinatuek ordurarte zuten irlandar gehienen babesa lortzeaz gain Irlandako Independentzia Gerraren hastapena suposatu baitzuen.

1. ↑ Department of the Taoiseach – Easter Rising. Taoiseach.gov.ie. 2011ko azaroaren 13a (Ingelesez)
2. ↑ "Soldiers are we" by Charles Townshend, History Today, 2006ko apirilaren 1a
3. ↑ Leaders and Men of the Easter Rising: Dublin 1916 Francis X. Martin 1967 105. orr. (Ingelesez)