Pluton (planeta nanoa)

«Pluton» orriak hona dakar. Bestelako esanahiei buruzko orria hau da: «Pluton (argipena)»

Pluton

Pluton
Aurkikuntza
Aurkitzailea	Clyde W. Tombaugh
Aurkikuntza data	1930-02-18
Izendapenak
Planetoide izendapena	134340 Pluton
Zeinengatik izendatua	Pluton
Planetoide sailkapena	planeta nanoa Neptunoz haraindiko objektua plutoidea Kuiperren gerrikoa plutinoa
Ezaugarri orbitalak[5]
Garaia: J2000
Afelioa	7311000000 km 48.871 UA
Perihelioa	4437000000 km 29.657 UA (1989 Sep 05)[1]
Ardatzerdi handia	5874000000 km 39.264 UA
Eszentrikotasuna	0.244671664 (J2000) 0.248 807 66 (batezbeste)[2]
Orbita-periodoa	90465 d[2][3] 247.68 urte[2] 14164.4 Plutoneko eguzki-egun[3]
Orbita-periodo sinodikoa	366.73 egun[2]
Batezbesteko abiadura orbitala	4.7 km/s[2]
Batezbesteko anomalia	14.86012204°[4]
Makurdura orbitala	17.151394° (11.88° Eguzkiaren ekuatorera)
Goranzko nodoaren luzera	110.28683°
Perihelioaren argumentua	113.76349°
Satelite ezagunak	5
Ezaugarri fisikoak
Batezbesteko erradioa	1184±10 km[6] 0.18 Lur 1161 km[7] (solidoa)
Gainazal azalera
Bolumena
Masa	(1.305±0.007)×1022 kg[8] 0.00218 Lur 0.178 Ilargi
Batezbesteko dentsitatea	2.03±0.06 g/cm3[8]
Gainazal grabitatea	65.77 m/s2 0.067 g
Ihes-abiadura	1,23 km/s
Errotazio periodo siderala	−6.387230 d (atzeranzkoa) 6 d, 9 h, 17 m, 36 s
Ekuatoreko errotazio abiadura	47.18 km/h
Makurdura axiala	119.591°±0.014° (orbitara)[8]
Ipar Poloko igoera zuzena	312.993°[9]
Ipar Poloko deklinazioa	6.163°[9]
Albedoa	0.49 to 0.66 (geom. 35% alda daiteke)[2][10]
Gainazaleko tenp. min batezbeste max Kelvin 33 K 44 K (−229 °C) 55 K
Ageriko magnitudea	13.65[2] to 16.3[11] (15.1 batez beste)[2]
Magnitude absolutua  (H)	−0.7[12]
Diametro angeluarra	0.065″ - 0.115″[2]
Atmosfera
Gainazaleko presioa	0.30 Pa (udako gehiengoa)
Osaera	nitrogenoa, metanoa, karbono monoxidoa[13]

Pluton (134340 Pluto; ikurrak: ^[14] edo ^[15]) Kuiper gerrikoko objektu astronomikorik handiena da, eta Eguzkia zuzenean orbitatzen behatu diren gorputz handienetan hamargarrena. Planeta nano ezagunen artean, tamainaz bigarrena da (lehena Eris da). Kuiper gerrikoko beste objektuak bezala, Pluton arrokaz eta izotzez osatua da nagusiki. Plutonek bost satelite ditu: Nix, Hidra, Karonte, Zerbero eta Estigia.

1930ean aurkitua, Pluton hasiera batean Eguzkitik hasita bederatzigarren planetatzat sailkatu zuten, eta horien artean txikientzat. Eguzki Sistemako kanpoaldean, ordea, tamainaz berdintsuak ziren objektuak —edo, Erisen kasuan, % 27 handiagoa— aurkituz joan ziren hurrengo 75 urtean; objektu horiek guztiak planeta nanotzat sailkatzen zirela kontuan hartuta, azkenean, 2006ko abuztuaren 24an, Nazioarteko Astronomia Elkarteak Pluton ere planeta nanotzat sailkatu zuen.

Clyde Tombaugh astronomoak aurkitu zuen 1930ean, Arizonako (Ameriketako Estatu Batuak) Lowell behatokitik, Neptunoren orbita azaltzearren X planeta baten bila ari zela. Plutonen orbita-eszentrikotasun handiak eguzkitik hurbilen dagoen zortzigarrena bihurtzen du orbitaren zati batean; hau da, Neptunoren orbita zeharkatzen du aldizka: azken aldiz, 1979ko otsailaren 7tik 1999ko otsailaren 11ra bitartean.

1. ↑ Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman jpl-ssd-horizons izeneko erreferentziarako
2. ↑ ^{a b c d e f g h i} Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman Pluto Fact Sheet izeneko erreferentziarako
3. ↑ ^{a b} Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman planet_years izeneko erreferentziarako
4. ↑ Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman mean_anomaly izeneko erreferentziarako
5. ↑ Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman horizons izeneko erreferentziarako
6. ↑ Lellouch, E.; de Bergh, C.; Sicardy, B.; Forget, F.; Vangvichith, M.; Käufl, H. -U.. (2015-01-15). «Exploring the spatial, temporal, and vertical distribution of methane in Pluto’s atmosphere» Icarus 246: 268–278.  doi:10.1016/j.icarus.2014.03.027. (Noiz kontsultatua: 2017-03-19).
7. ↑ Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman Young2007 izeneko erreferentziarako
8. ↑ ^{a b c} Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman BuieGrundyYoung_2006 izeneko erreferentziarako
9. ↑ ^{a b} Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman SeidelmannArchinalA'hearn_2007 izeneko erreferentziarako
10. ↑ Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman Hamilton izeneko erreferentziarako
11. ↑ Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman AstDys-Pluto izeneko erreferentziarako
12. ↑ Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman jpldata izeneko erreferentziarako
13. ↑ Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman Physorg April 19, 2011 izeneko erreferentziarako
14. ↑ .
15. ↑ .