Pneumonia

Pneumonia
Gaixo baten bularraren X-izpien bidezko irudia.
Deskribapena
Mota	pneumopatia, beheko arnasbideetako infekzioa, pneumonitis (en) eritasuna
Espezialitatea	pneumologia infektologia
Arrazoia(k)	infekzio, aspiration pneumonia (en) Erretze
Sintoma(k)	eztula, tachypnea (en) , sukarra, Arnasestua, hemoptisia, Zurrunga hotzikara
Azterketa medikoa	chest radiograph (en) , ordenagailu bidezko tomografia axiala sputum culture (en)
Tratamendua
Erabil daitezkeen botikak	Bakterio-kontrako, Antibiriko, oxigenoterapia, tobramycin (en) , albuterol / ipratropium (en) , sulfamethoxazole / trimethoprim (en) , tigecycline (en) , doxiziklina, voriconazole (en) , meropenem trihydrate (en) , Tiotropio, Ziprofloxazino, Azitromizina, budesonide/formoterol (en) , moxifloxazino, zeftriaxona, linezolid (en) , Klaritromizina, levofloxacin hemihydrate (en) , metronidazol, Salbutamol, cefepime (en) , zefuroxima, Bankomizina, Azitromizina, dicloxacillin sodium (en) , tosufloxacin (en) eta cefepime (en)
Identifikatzaileak
GNS-10-MK	J12, J13, J14, J15, J16, J17, J18, P23
GNS-9-MK	480-486, 770.0
GNS-10	J12, J13, J14, J15, J16, J17, J18, P23
GNS-9	480-486, 770.0
DiseasesDB	10166
MedlinePlus	000145
eMedicine	topic list
MeSH	D011014D011014
Disease Ontology ID	DOID:552

Oharra: Wikipediak ez du mediku aholkurik ematen. Tratamendua behar duzula uste baduzu, jo ezazu sendagilearengana.

Pneumonia^[1][2] birikei eragiten dien hantura da, gehien bat albeoloetan agertzen dena^[3]. Herri hizkeran, beste izen hauek ere hartzen ditu: alborengo, birikeri, birik(et)ako min, biriketako eta birika-min.

Gehienetan, birusek edo bakterioek sortutako gaixotasun infekzioso baten ondorioz agertzen da, baina beste mikroorganismo batzuek ere eragiten dute, bai eta beste baldintza batzuek ere: esaterako, zenbait drogak eta gaixotasun autoimmunek.

Pneumonia, oro har, biriketako parenkimaren infekzio akutua da, toraxeko erradiografikoan infiltratu berri bati lotua. Pneumoniak eragin diezaieke: birika-lobulu oso bati (pneumonia lobularra); lobulu-segmentu bati; bronkioen inguruko albeoloei (Bronkopneumonia), edo ehun interstizialari (pneumonia interstiziala). Pneumoniak birikak osatzen dituen ehuna hantu, puztu eta mina eragiten du. Pneumonia duten paziente asko anbulatorioan trata daitezke, ospitaleratze beharrik gabe.

Sailkatzeko orduan, bi mota nagusi bereizten ditugu: ospitaletik kanpo edo bertan harrapatutakoak. Horren arabera, eragile mikrobiologikoak eta tratamenduak aldatzen dira. Sintoma nagusiak sukarra, eztula, arnasestua eta toraxeko mina dira. Badaude pneumonia mota batzuk prebenitzeko txertoak.

Komunitatean hartutako pneumonia edo ospitaletik kanpoko pneumonia, berez, ospitaleetatik kanpo hartzen dena da; pneumonia nosokomiala edo ospitale barruko pneumonia, berriz, ospitaleko egonaldian (ospitalean ingresatu eta 48 ordura) hartzen dena da^[4].​ 48 ordu igaro ondoren, toraxeko erradiografian infiltratu berri bat gehitu behar zaio irizpideari^[5]. C proteina erreaktiboa (CPE edo CRP ingelesez), sukarra (>37,8 °C) edo ezkerrerako desbiderapena duen leukozitosia (neutrofiloak gehitzea) gehituz balioetsi daitezke infekzio-zeinuak^[6].

Pneumonia gaixotasun larria izan daiteke garaiz antzematen ez bada, eta hilgarria ere izan daiteke, batez ere adineko pertsonen artean eta immunodepresioa pairatzen dutenen artean^[7].​ Bereziki, hiesa duten pazienteek pneumokistisak eragindako pneumonia harrapatzen dute maiz. Fibrosi kistikoa duten pertsonek pneumonia izateko arrisku handia dute, etengabe jariakina pilatzen zaielako biriketan^[8].

Kutsakorra izan daiteke, gaixotasuna eragiten duten mikroorganismoak azkar barreiatzen baitira airean, eta doministikuen, eztularen eta mukien bidez heda daitezke. Pneumonia izan duen pazienteak denbora luzez paira ditzake haren arrastoak bere organismoan. Hori dela eta, kutsagarri bihur dezake, eta harrapatzeko joera handiena duten pertsonak dira gripe- edo asma-ezaugarri mendean daudenak, besteak beste. Erretzeak ere arriskua biderka dezake^[9].

Tratamendua azpian dagoen kausaren araberakoa da. Ustez bakterioek eragindako pneumonia antibiotikoekin tratatzen da^[10].​ Pneumonia larria bada, baliteke ospitaleratu behar izatea. Oxigeno-terapia erabil daiteke oxigeno-maila baxua bada (hipoxemia).

1. ↑ Euskaltzaindiaren Hiztegia, Pneumonia, Euskaltzaindia
2. ↑ «Who Is at Risk for Pneumonia? - NHLBI, NIH» web.archive.org 2016-03-07 (Noiz kontsultatua: 2024-08-05).
3. ↑ Sattar, Saud Bin Abdul; Nguyen, Andrew D.; Sharma, Sandeep. (2024). «Bacterial Pneumonia» StatPearls (StatPearls Publishing) PMID 30020693. (Noiz kontsultatua: 2024-08-05).
4. ↑ Luna, C. M.; Monteverde, A.; Rodríguez, A.; Apezteguia, C.; Zabert, G.; Ilutovich, S.; Menga, G.; Vasen, W. et al.. (2005-08-01). «Neumonía intrahospitalaria: guía clínica aplicable a Latinoamérica preparada en común por diferentes especialistas» Archivos de Bronconeumología 41 (8): 439–456.  doi:10.1157/13077956. ISSN 0300-2896. (Noiz kontsultatua: 2024-08-05).
5. ↑ Lozano, José Antonio (1 de septiembre de 2003). «Neumonía adquirida en la comunidad». Offarm 22 (8): 82-85. ISSN 0212-047X. Consultado el 15 de abril de 2021.
6. ↑ (Gaztelaniaz) «Diagnóstico de las enfermedades infecciosas - Diagnóstico de las enfermedades infecciosas» Manual MSD versión para público general (Noiz kontsultatua: 2024-08-05).
7. ↑ «Neumonía adquirida en la comunidad» www.intramed.net (Noiz kontsultatua: 2024-08-05).
8. ↑ «Fibrosis quística». tellmeGen. Consultado el 18 de octubre de 2021.
9. ↑ Almirall, Jordi; Blanquer, José; Bello, Salvador. (2014-06-01). «Neumonía adquirida en la comunidad en fumadores» Archivos de Bronconeumología 50 (6): 250–254.  doi:10.1016/j.arbres.2013.11.016. ISSN 0300-2896. (Noiz kontsultatua: 2024-08-05).
10. ↑ Uranga Echeverría, Ane. (2015-12-01). «Duración del tratamiento antibiótico en la neumonía adquirida en la comunidad» Archivos de Bronconeumología 51 (12): 613–614.  doi:10.1016/j.arbres.2015.01.003. ISSN 0300-2896. (Noiz kontsultatua: 2024-08-05).