Txerto

Txerto
Irudi gehiago
Aurkitzailea	Edward Jenner
Eponimoa	behi
Mota	Sendagai biologiko eta farmako
Eragin dezake	hartutako sistema immune eta neutralizing antibody (en)
Identifikatzaileak
MeSH	D014612

Txertoa prestakin biologikoa da, gaixotasun baten aurrean immunitate hartua aktibatzen duena. Normalean, eritasun jakin bat eragiten duen mikroorganismoaren antzeko agenteez osatuta egoten da, antigeno ere deituak.^[1] Antigenoak hiru motatakoak dira: indargabetuta edo hilda dauden mikrobioak, horiek ekoitzitako toxinak edo azalean dituzten proteinak. Antigenoak immunitate-sistema aktibatzen du infektatutako organismoan, gorputz arrotz baten moduan identifikatu, eta horren aurkako antigorputz espezifikoak ekoizten ditu. Horrela, etorkizunean infekzio berdina pairatuz gero, gorputza gai izango da mikrobio arrotza azkar ezagutzeko eta suntsitzeko ^[2]. Txertoak profilaktikoak edo terapeutikoak izan daitezke. Profilaktikoak gaitza gertatu baino lehen prebentziorako erabiltzen diren txertoak dira; terapeutikoak, ordea, ez dira prebentziorako erabiltzen, infekzio edo minbizi-zelulen aurkako tratamendu gisa baizik.^[3][4][5][6]

Txertoak jartzeari txertaketa edo txertatze deritzo. Gaur egun, txertaketa da gaixotasun infekziosoak saihesteko metodorik eraginkorrena^[7]. Are gehiago, txertaketa masiboei zor diegu mundu zabalean baztanga bezalako hainbat gaitz infekzioso desagertu izana, baita beste hainbaten maiztasuna murriztu izana ere, hala nola, amorru, poliomielitis edo tetanos gaixotasunenak. Azken hamarkadetatik hona txertoen eraginkortasuna zabal eta sakon ikertu eta egiaztatu da. Sakonki aztertu diren txertoen artean daude influenzaren txertoa,^[8] Giza papilomaren birusaren aurkako txertoa^[9] eta barizelaren txertoa.^[10] Munduko Osasun Erakundearen esanetan, jada hogeita bost infekzio desberdinetarako txertoak daude baimenduta eta eskuragarri.^[11]

1. ↑ «OMS | Vacunas» WHO (Noiz kontsultatua: 2019-12-19).
2. ↑ Albero, Josu: Mikrobioen mundu liluragarria, EHUak argitaratuta (2019) 113-117 orr. ISBN: 978-84-1319-082-2
3. ↑ Melief, Cornelis J. M.; van Hall, Thorbald; Arens, Ramon; Ossendorp, Ferry; van der Burg, Sjoerd H.. (2015-9). «Therapeutic cancer vaccines» The Journal of Clinical Investigation 125 (9): 3401–3412.  doi:10.1172/JCI80009. ISSN 1558-8238. PMID 26214521. PMC PMC4588240. (Noiz kontsultatua: 2018-11-16).
4. ↑ Bol, Kalijn F.; Aarntzen, Erik H. J. G.; Pots, Jeanette M.; Olde Nordkamp, Michel A. M.; van de Rakt, Mandy W. M. M.; Scharenborg, Nicole M.; de Boer, Annemiek J.; van Oorschot, Tom G. M. et al.. (2016-3). «Prophylactic vaccines are potent activators of monocyte-derived dendritic cells and drive effective anti-tumor responses in melanoma patients at the cost of toxicity» Cancer immunology, immunotherapy: CII 65 (3): 327–339.  doi:10.1007/s00262-016-1796-7. ISSN 1432-0851. PMID 26861670. PMC PMC4779136. (Noiz kontsultatua: 2018-11-16).
5. ↑ (Ingelesez) Brotherton, Julia ML. (2015-08). «HPV prophylactic vaccines: lessons learned from 10 years experience» Future Virology 10 (8): 999–1009.  doi:10.2217/fvl.15.60. ISSN 1746-0794. (Noiz kontsultatua: 2018-11-16).
6. ↑ Frazer, Ian H.. (2014-05-01). «Development and implementation of papillomavirus prophylactic vaccines» Journal of Immunology (Baltimore, Md.: 1950) 192 (9): 4007–4011.  doi:10.4049/jimmunol.1490012. ISSN 1550-6606. PMID 24748633. (Noiz kontsultatua: 2018-11-16).
7. ↑ United States Centers for Disease Control and Prevention (2011). A CDC framework for preventing infectious diseases. Archived 2017-08-29 at the Wayback Machine. Accessed 11 September 2012. "Vaccines are our most effective and cost-saving tools for disease prevention, preventing untold suffering and saving tens of thousands of lives and billions of dollars in healthcare costs each year."
8. ↑ Fiore, Anthony E.; Bridges, Carolyn B.; Cox, Nancy J.. (2009). «Seasonal influenza vaccines» Current Topics in Microbiology and Immunology 333: 43–82.  doi:10.1007/978-3-540-92165-3_3. ISSN 0070-217X. PMID 19768400. (Noiz kontsultatua: 2018-11-16).
9. ↑ Chang, Yuli; Brewer, Noel T.; Rinas, Allen C.; Schmitt, Karla; Smith, Jennifer S.. (2009-07-09). «Evaluating the impact of human papillomavirus vaccines» Vaccine 27 (32): 4355–4362.  doi:10.1016/j.vaccine.2009.03.008. ISSN 1873-2518. PMID 19515467. (Noiz kontsultatua: 2018-11-16).
10. ↑ Liesegang, Thomas J.. (2009-8). «Varicella zoster virus vaccines: effective, but concerns linger» Canadian Journal of Ophthalmology. Journal Canadien D'ophtalmologie 44 (4): 379–384.  doi:10.3129/i09-126. ISSN 1715-3360. PMID 19606157. (Noiz kontsultatua: 2018-11-16).
11. ↑ World Health Organization, Global Vaccine Action Plan 2011-2020. Archived 2014-04-14 at the Wayback Machine. Geneva, 2012.