Gaeilge na hAlban

Gaeilge na hAlban

Gàidhlig na h-Alba agus Gàidhlig
Cineál	teanga nádúrtha agus teanga bheo
Úsáid
Cainteoirí dúchais	57,000 (2011)
Dúchasach do	Dún Éideann, Glaschú, Comhairle na Gàidhealtachd agus Albain
Stáit	an Ríocht Aontaithe, Ceanada, Stáit Aontaithe Mheiriceá, an Astráil agus an Nua-Shéalainn
Aicmiú teangeolaíoch
teanga dhaonna teangacha Ind-Eorpacha teangacha Ceilteacha Ceiltis na nOileán teangacha Gaelacha
Tréithe
Córas scríbhneoireachta	aibítir Laidineach agus aibítir na gcrann
Institiúid caighdeánaithe	Bòrd na Gàidhlig
Leibhéal leochaileachta	3 cinnte i mbaol
Cóid
ISO 639-1	gd
ISO 639-2	gla
ISO 639-3	gla
Glottolog	scot1245
Ethnologue	gla
ASCL	1101
Linguist List	gla
UNESCO	411
IETF	gd
Endangered languages	3049

Ceann de na teangacha Gaelacha í Gaeilge na hAlban^[1] nó Gàidhlig, mar a deir lucht labhartha na teanga féin. Foghrúpa de chuid na dteangacha Ceilteacha is ea na teangacha Gaelacha, mar atá, Gaeilge, Gaeilge na hAlban agus Gaeilge Mhanann. Is iad na teangacha Briotánacha, mar atá, Breatnais na Breataine Bige, an Choirnis i gCorn na Breataine, agus an Bhriotáinis sa Bhriotáin, na trí theanga chomhaimseartha san fhoghrúpa seo. Taobh istigh de gach foghrúpa den bheirt, tá na teangacha sách intuigthe ag cainteoirí a chéile, ach is deacair, fiú, an gaol atá ag an dá fhoghrúpa le chéile a aithint gan tuiscint éigin a bheith agat don teangeolaíocht Cheilteach.

Is í Gaeilge na hAlban teanga na nGael in Albain, agus cé gur i nGarbhchríocha na hAlban atá a réimeas anois den chuid is mó, bhí sí i bhfad á labhairt sa chuid is mó den tír.

Tá áit ar leith aici i gcultúr na hAlban, agus aithníonn an chuid is mó de mhuintir na hAlban é seo, idir Ghaeil agus Ghaill. Tá saibhreas beul-aithris sa Ghaeilge, óir ba í teanga chultúr na mbard sa Ghàidhealtachd ar feadh na gcéadta bliain. Chuaigh an teanga i léig nuair a tosaíodh ar ghéarleanúint a dhéanamh ar mhuintir na Gàidhealtachda agus ar a gcuid nósanna, go háirithe tar éis Chath Chùl Lodail agus Fhuadach na nGael.

Inniu féin, tá dímheas ag cuid de mhuintir na hAlban ar an teanga, agus iad den tuairim nach bhfuil ann ach canúint gharbh gan úsáid liteartha.^[2] Teuchters a thuganns siad ar mhuintir na nGarbhchríoch, focal a bhfuil blas díspeagúil ciníochais air.

Ba chirte Gaeilge na nGarbhchríoch agus na nOileán a thabhairt ar Ghaeilge na hAlban inniu, nó chuaigh an teanga in éag ar fad in Ísealchríocha na hAlban le fada an lá. Labhraítí Gaeilge na nÍsealchríoch i bhfad theas in Albain, sular thosaigh an Albainis ag fáil na láimhe in uachtar uirthi. Teanga is ea an Albainis — Lallans nó Braid Scots — atá gaolmhar leis an mBéarla.

1. ↑ ““Gaeilge na hAlban” | téarma.ie”. Téarma.ie: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge. An Coiste Téarmaíochta. Dáta rochtana: 2024-04-24.
2. ↑ Ciarán Lenoach (2020-06-23). "Iontaobhas daonlathach Gàidhlig molta i staidéar nua" (as ga).