Socialismo

O socialismo é unha corrente filosófica política, social e económica, e unha ideoloxía, que abarca unha gama de sistemas socioeconómicos caracterizados pola propiedade social dos medios de produción,^[1][2][3] e a autoxestión de empresas por parte dos traballadores. Inclúe teorías políticas e os movementos asociados con tales sistemas. A propiedade social pode ser pública, colectiva ou cooperativa.^[4][5] A RAG define o termo socialismo como: «Doutrina económica, política e social, que procura a mellora das clases menos favorecidas, tendendo a unha maior igualdade entre ricos e pobres, mediante a modificación ou supresión do sistema capitalista.».^[6] O sistema socialista implica, polo tanto, unha planificación e unha organización colectiva consciente da vida social e económica orientada á satisfacción de necesidades.^[7][8] Con todo, hai moitos tipos de socialismo e non existe unha definición única que as englobe a todas, sendo a propiedade social o elemento común compartido polas súas diversas formas^[9] cuxo obxectivo é sortear as ineficiencias e crise tradicionalmente asociadas coa acumulación de capital e o sistema de ganancias sobre a base da explotación laboral.^[10][11]

A ideoloxía socialista critica os males e as inxustizas do capitalismo (como a distribución desigual da riqueza, a feroz competitividade no mercado, ou a incapacidade de autorrealización e desenvolvemento humano etc.) transcendéndoo por un sistema socioeconómico autodenominado moralmente superior.^[8]

Subsisten con todo criterios atopados respecto a a necesidade da centralización da administración económica mediante o Estado como única instancia colectiva no marco dunha sociedade complexa,^[12][13] fronte á posibilidade de formas diferentes de xestión descentralizada da colectividade socialista, tanto por vías autoxestionarias como de mercado, así como mediante o emprego de pequenas unidades económicas socialistas illadas e autosuficientes.^[14][15] O primeiro acto en que o Estado se manifesta efectivamente como representante de toda a sociedade: a toma de posesión dos medios de produción en nome da sociedade, é á vez o seu último acto independente como Estado.^[16]

Os sistemas socialistas divídense en formas de non mercado e de mercado.^[17] O socialismo de non mercado implica substituír os factores de mercado e o diñeiro con planificación e enxeñería económica integrada ou criterios técnicos baseados ​​en cálculos realizados en especie, producindo así un mecanismo económico diferente que funciona de acordo con leis e dinámicas económicas diferentes ás do capitalismo.^[18][19][20] O debate do cálculo socialista, orixinado polo problema do cálculo económico, refírese á viabilidade e os métodos de asignación de recursos para unha economía planificada socialista,^[21] xa sexa de forma centralizada ou participativa / democrática.^[8] Pola contra, o socialismo de mercado^[8] conserva o uso dos prezos monetarios, os factores de mercados e, nalgúns casos, o ánimo de lucro, con respecto ao funcionamento das empresas de propiedade social e a asignación de bens de capital entre elas. As ganancias xeradas por estas empresas serían controladas directamente pola forza laboral de cada empresa ou se acumularían á sociedade en xeral en forma de dividendo social.^[22][23]

Existen tamén discrepancias sobre a forma de organización política baixo o socialismo para lograr ou asegurar o acceso democrático á sociedade socialista a clases sociais ou poboacións,^[24] fronte á posibilidade dunha situación autocrática por parte das burocracias administrativas.^[25] A política socialista foi tanto de orientación internacionalista como nacionalista; organizado a través de partidos políticos e opostos á política de partidos ás veces superpóñense cos sindicatos e outras veces son independentes e críticos deles; e presente tanto en países industrializados como en desenvolvemento.^[26]

As formas históricas da organización social de tipo socialista poden dividirse entre determinadas evolucións espontáneas de certas civilizacións de carácter relixioso e as construcións políticas establecidas por proxectos ideolóxicos deliberados. Destas destácase o Imperio Inca. ^[27] O movemento socialista inclúe un conxunto de filosofías políticas que se orixinaron nos movementos revolucionarios de mediados a finais do século XVIII e por preocupación polos problemas sociais asociados co capitalismo.^[28] A finais do século XIX, despois do traballo de Karl Marx e Friedrich Engels, o socialismo chegara a significar oposición ao capitalismo e a defensa dun sistema poscapitalista baseado nalgunha forma de propiedade social dos medios de produción. O socialismo marxista foi máis tarde denominado como socialismo científico, caracterizado pola ditadura do proletariado como obxectivo para sentar o comunismo (sistema socioeconómico sen clases sociais), en contraposición a autores socialistas anteriores, denominados socialistas utópicos. Ao longo do século XIX, os termos "comunismo" e "socialismo" usáronse como sinónimos.^[29] Doutra banda, pensadores anarquistas como Pierre Joseph Proudhon e Mikhail Bakunin defenderon un socialismo libertario sen Estado^[30][31] en comparación o socialismo de Estado marxista.

A finais do século XIX orixinouse a socialdemocracia dentro do movemento socialista,^[32] apoiando as intervencións económicas e sociais para promover a xustiza social.^[33] Mentres conserva o socialismo como un obxectivo a longo prazo,^[34][35][36] desde o período de posguerra chegou a abrazar a unha economía mixta keynesiana dentro dunha economía de mercado capitalista.^[37] Non foi senón ata a revolución bolxevique con Lenin que o termo socialismo chegou a referirse a unha "primeira fase" á "fase superior" do comunismo.^[38][39] Na década de 1920, o comunismo e a socialdemocracia convertéronse nas dúas tendencias políticas dominantes dentro do movemento socialista internacional,^[40] co socialismo mesmo converténdose no movemento secular máis influente do século XX.^[41] Mentres que o xurdimento da Unión Soviética como o primeiro Estado socialista nominal do mundo conduciu á asociación xeneralizada do socialismo co modelo económico soviético, algúns economistas e intelectuais argumentaron que na práctica o modelo funcionaba como unha forma de capitalismo de Estado^[42][43][44] ou unha economía administrativa ou de mando non planificada.^[45][46] Tras a caída do bloque soviético, o termo «socialismo do século XXI» de Heinz Dieterich Steffan como "produto da reflexión sobre o socialismo soviético-oriental do século XX"^[47] adquiriu difusión mundial por varios líderes latinoamericanos como Hugo Chávez de Venezuela e Evo Morales de Bolivia.

Actualmente, as ideas e partidos socialistas que van desde os partidos laboristas ata as diversas variedades do esquerdismo seguen sendo unha forza política con diversos graos de poder e influencia en todos os continentes, encabezando gobernos nacionais en moitos países de todo o mundo, os cales adoptaron as causas doutros movementos sociais como o ambientalismo, o feminismo e o progresismo.^[48] Tamén se afirma que todas as economías son sistemas híbridos "non simplemente como tipos ideais de todo ou nada [...] senón tamén como variables", como di Erik Olin Wright, que combinan a propiedade privada, social e estatal sendo máis socialistas ou menos capitalistas.^[8] A maioría dos principais partidos reúnense, a nivel internacional, dentro da Internacional Socialista, e a nivel europeo, dentro do Partido Socialista Europeo. Ademais da diversidade vinculada ás súas variacións ideolóxicas, o socialismo tamén coñece moitos avatares vinculados a contextos xeográficos e culturais, como o socialismo árabe ou o socialismo africano.

1. ↑ "Upton Sinclair's: A Monthly Magazine: for Social Justice, by Peaceful Means If Possible (en inglés). 1918. Consultado o 21 de maio do 2023. O socialismo é un paxaro con dúas ás. A definición é "propiedade social e control democrático dos instrumentos e medios de produción". 
2. ↑ Zimbalist, Andrew S. (1989). Comparing economic systems : a political-economic approach. San Diego : Harcourt Brace Jovanovich. p. 7. Consultado o 21 de maio do 2023. 
3. ↑ "Socialismo en el Diccionario filosófico abreviado (1959: 467-469)". filosofia.org. Consultado o 21 de maio do 2023. 
4. ↑ O'Hara, Phillip (2003). Encyclopedia of Political Economy, Volume 2 (en inglés). Routledge. p. 71. ISBN 978-0-415-24187-8. En orde de descentralización crecente (como mínimo), poden distinguirse tres formas de propiedade socializada: as empresas de propiedade estatal, as empresas de propiedade dos traballadores (ou de propiedade social) e a propiedade cidadá do capital social. 
5. ↑ O'Hara, Phillip (4 de febreiro de 1999). Encyclopedia of Political Economy : 2-volume set (en inglés). Routledge. p. 71. ISBN 978-0-429-23193-3. Consultado o 21 de maio do 2023. 
6. ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para socialismo.
7. ↑ Oskar Lange, "Planificación de la economía social: realización de la racionalidad político-económica" en "Racionalidad económica en el capitalismo y el socialismo", La economía en las sociedades modernas, Editorial Grijalbo, 1966 (1964), parte 1: 'Socialismo', cap. 4, § 3, pp. 78-80
8. ↑ ^{8,0 8,1 8,2 8,3 8,4} "Socialism". Internet Encyclopedia of Philosophy (en inglés). Consultado o 21 de maio do 2023. 
9. ↑ Hastings, Adrian; Mason, Alistair; Pyper, Hugh S. (2000). The Oxford companion to Christian thought. Oxford ; New York : Oxford University Press. p. 677. Consultado o 21 de maio do 2023. 
10. ↑ Kotz, David M. "Socialism and Capitalism: Are They Qualitatively Different Socioeconomic Systems?" (PDF). University of Massachusetts. Consultado o 19 de febrero de 2011.  "Esta concepción do socialismo non só a tiñan os socialistas marxistas revolucionarios, senón tamén os socialistas evolucionistas, os socialistas cristiáns e mesmo os anarquistas. Naquela época, tamén había un amplo acordo sobre as institucións básicas do futuro sistema socialista: propiedade pública en lugar de propiedade privada dos medios de produción, planificación económica en lugar de forzas de mercado, produción para o uso en lugar de para o beneficio...."
11. ↑ Prychito, David L. (2002). Markets, Planning, and Democracy: Essays After the Collapse of Communism. Edward Elgar Publishing. p. 12. ISBN 978-1-84064-519-4. O socialismo é un sistema baseado na propiedade pública ou social de facto dos medios de produción, a abolición dunha división xerárquica do traballo na empresa, unha división social do traballo conscientemente organizada. No socialismo destruiríase o diñeiro, a fixación de prezos competitivos e a contabilidade de perdas e ganancias. 
12. ↑ Ernesto Guevara, "En la Conferencia Afroasiática en Argelia" (24 de febrero de 1965), Una antología mínima
13. ↑ Duan Zhong Qiao, "Crítica a la teoría de la superioridad y la neutralidad del mercado", Conferencia Internacional sobre el Manifiesto Comunista, Atenas, 1998
14. ↑ Amir Helman, "The Israeli Kibbutz as a Socialist Model", Journal of Institutional and Theoretical Economics (JITE), Vol. 148, No. 1
15. ↑ Nathan Smith, "The Economics of Monasticism" Arquivado 17 de xaneiro de 2017 en Wayback Machine., The ASREC/ARDA Working Paper Series, 2009
16. ↑ Engels, Friederich (1880). Del socialismo utópico al socialismo cientifico. Alemaña: Fundación Federico Engels. p. p.73. 
17. ↑ Kolb, Robert (19 de octubre de 2007). Encyclopedia of Business Ethics and Society, First Edition. SAGE Publications, Inc. p. 1345. ISBN 978-1412916523. Existen moitas formas de socialismo, todas as cales eliminan a propiedade privada do capital e substitúena pola propiedade colectiva. Estas moitas formas, todas elas centradas no avance da xustiza distributiva para o benestar social a longo prazo, poden dividirse en dous grandes tipos de socialismo: non de mercado e de mercado. 
18. ↑ Bockman, Johanna (2011). Markets in the name of Socialism: The Left-Wing origins of Neoliberalism. Stanford University Press. p. 20. ISBN 978-0-8047-7566-3. o socialismo funcionaría sen categorías económicas capitalistas -como o diñeiro, os prezos, o interese, os beneficios e a renda- e, por tanto, funcionaría segundo leis distintas das descritas pola ciencia económica actual. Aínda que algúns socialistas recoñecían a necesidade do diñeiro e os prezos polo menos durante a transición do capitalismo ao socialismo, os socialistas crían máis comunmente que a economía socialista pronto mobilizaría administrativamente a economía en unidades físicas sen o uso de prezos ou diñeiro. 
19. ↑ Steele, David Ramsay (1999). From Marx to Mises: Post Capitalist Society and the Challenge of Economic Calculation. Open Court. pp. 175–177. ISBN 978-0-87548-449-5. Especialmente antes da década de 1930, moitos socialistas e antisocialistas aceptaban implicitamente algunha forma do seguinte para a incompatibilidade da industria estatal e os mercados de factores. Unha transacción de mercado é un intercambio de títulos de propiedade entre dous axentes independentes. Así pois, os intercambios no mercado interior cesan cando toda a industria pasa a ser propiedade dunha única entidade, xa sexa o Estado ou outra organización... a discusión aplícase igualmente a calquera forma de propiedade social ou comunitaria, na que a entidade propietaria concíbese como unha única organización ou administración. 
20. ↑ Market Socialism: The Debate Among Socialists, por Schweickart, David; Lawler, James; Ticktin, Hillel; Ollman, Bertell. 1998. From "The Difference Between Marxism and Market Socialism" (pp. 61–63): "Máis fundamentalmente, unha sociedade socialista debe ser unha sociedade na que a economía se rexa polo principio da satisfacción directa das necesidades humanas... O valor de cambio, os prezos e, por tanto, o diñeiro son obxectivos en si mesmos nunha sociedade capitalista ou en calquera mercado. Non existe unha conexión necesaria entre a acumulación de capital ou de sumas de diñeiro e o benestar humano. En condicións de atraso, o estímulo do diñeiro e a acumulación de riqueza conduciron a un crecemento masivo da industria e a tecnoloxía ... Parece un argumento estraño dicir que un capitalista só será eficiente na produción de valor de uso de boa calidade cando tente gañar máis diñeiro que o seguinte capitalista. Parecería máis fácil basearse na planificación de valores de uso de forma racional, que ao non haber duplicación, produciríanse de forma máis barata e serían de maior calidade."
21. ↑ Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E., ed. (1987). The New Palgrave Dictionary of Economics Online. Palgrave Macmillan. Retrieved 2 February 2013. doi:10.1057/9780230226203.1570.
22. ↑ O'Hara, Phillip (2000). Encyclopedia of Political Economy, Volume 2. Routledge. p. 71. ISBN 978-0-415-24187-8. O socialismo de mercado é a denominación xeral dunha serie de modelos de sistemas económicos. Por unha banda, utilízase o mecanismo do mercado para distribuír a produción económica, organizar a produción e asignar os factores de produción. Doutra banda, o excedente económico reverte na sociedade en xeral, en lugar de en unha clase de propietarios privados (capitalistas), a través dalgunha forma de propiedade colectiva, pública ou social do capital. 
23. ↑ Pierson, Christopher (1995). Socialism After Communism: The New Market Socialism. Pennsylvania State Univ Press. p. 96. ISBN 978-0-271-01478-4. O núcleo do modelo socialista de mercado é a abolición da propiedade privada a gran escala do capital e a súa substitución por algunha forma de "propiedade social". Incluso as formulacións máis conservadoras do socialismo de mercado insisten en que esta abolición da propiedade privada do capital a gran escala é esencial. Este requisito é totalmente coherente coa afirmación xeral dos socialistas de mercado de que os vicios do capitalismo de mercado non residen nas institucións do mercado, senón en (as consecuencias de) a propiedade privada do capital... 
24. ↑ Jorge Schafik Handal (entrevista por Marta Harnecker), "El socialismo: ¿una alternativa para América Latina?", Biblioteca Popular, 1991
25. ↑ Isaac Deutscher, "Las raíces de la burocracia", ciclo de conferencias abreviadas y editadas por Tamara Deutscher, London School of Economics, 1960
26. ↑ Newman, Michael (2005). Socialism: A Very Short Introduction. Oxford University Press. p. 2. "In fact, socialism has been both centralist and local; organized from above and built from below; visionary and pragmatic; revolutionary and reformist; anti-state and statist; internationalist and nationalist; harnessed to political parties and shunning them; an outgrowth of trade unionism and independent of it; a feature of rich industrialized countries and poor peasant-based communities".
27. ↑ Louis Baudin, El imperio socialista de los incas, Zig-Zag, 1945, passim. Ver también: José Carlos Mariátegui, 7 ensayos de interpretación de la realidad peruana, Biblioteca Amauta, 1928
28. ↑ Docherty, James C.; UK, Peter Lamb, Associate Professor of Politics and International Relations, Staffordshire University (2 de outubro de 2006). Historical Dictionary of Socialism (en inglés). Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-6477-1. Consultado o 21 de maio do 2023. 
29. ↑ Jacobo, Muñoz (2014). "Estudio introductorio - Glosario". Marx. Textos de filosofía, política y economía; Manuscritos de París; Manifiesto del partido comunista; Crítica del programa de Gotha. Biblioteca de Grandes Pensadores, Gredos. p. LXXXIV. ISBN 978-84-473-7760-2. OCLC 1044501045. 
30. ↑ "M. Bakunin: Socialismo sin Estado: Anarquismo.". www.marxists.org. Consultado o 21 de maio do 2023. 
31. ↑ Proudhon, Pierre Joseph. Sistema de las contradicciones económicas o Filosofía de la miseria (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 08 de abril de 2022. 
32. ↑ Ely, Richard T. (1883). French and German Socialism in Modern Times. New York: Harper and Brothers. pp. 204—205. "Os socialdemócratas forman o á extrema dos socialistas [...] inclinados a poñer tanto énfase na igualdade de goce, independentemente do valor do traballo de cada un, que poderían, quizais, chamarse máis propiamente comunistas. [Teñen dúas características distintivas. A gran maioría deles son obreiros e, por regra xeral, esperan que o derrocamento violento das institucións existentes pola revolución preceda á introdución do Estado socialista. Eu non diría, de ningunha maneira, que todos son revolucionarios, pero a maioría deles indubidablemente sono. [...] As reivindicacións máis xerais dos socialdemócratas son as seguintes: O Estado debe existir exclusivamente para os traballadores; a terra e o capital deben converterse en propiedade colectiva, e a produción debe levar a cabo de forma unida. A competencia privada, no sentido ordinario do termo, debe cesar."
33. ↑ Merkel, Wolfgang; Petring, Alexander; Henkes, Christian; Egle, Christoph (2008). Social Democracy in Power: The Capacity to Reform. Routledge Research in Comparative Politics. London: Routledge. ISBN 978-0-415-43820-9.
34. ↑ Roemer, John E. (1994). A Future for Socialism. "The long term and the short term". Harvard University Press. pp. 25–27. ISBN 978-0-6743-3946-0.
35. ↑ Lamb, Peter (2015). Historical Dictionary of Socialism (3rd ed.). Rowman & Littlefield. p. 415. ISBN 978-1-4422-5826-6.
36. ↑ Bailey, David J. (2009). The Political Economy of European Social Democracy: A Critical Realist Approach. Routledge. p. 77. "[...] Giorgio Napolitano launched a medium-term programme, 'which tended to justify the governmental deflationary policies, and asked for the understanding of the workers, since any economic recovery would be linked with the long-term goal of an advance towards democratic socialism'". ISBN 978-0-4156-0425-3.
37. ↑ Badie, Bertrand; Berg-Schlosser, Dirk; Morlino, Leonardo, eds. (2011). "Social Democracy". International Encyclopedia of Political Science. 8. SAGE Publications. p. 2423. "Social democracy refers to a political tendency resting on three fundamental features: (1) democracy (e.g., equal rights to vote and form parties), (2) an economy partly regulated by the state (e.g., through Keynesianism), and (3) a welfare state offering social support to those in need (e.g., equal rights to education, health service, employment and pensions). ISBN 978-1-4129-5963-6.
38. ↑ Steele, David Ramsay (15 de decembro de 2013). "2. THE ABOLITION OF MARKET, iii. Post-Capitalist Sociesty, c. Usages of "Socialism" and "Communism"". From Marx to Mises: Post Capitalist Society and the Challenge of Ecomic Calculation (en inglés). Open Court. ISBN 978-0-8126-9862-6. Consultado o 21 de maio do 2023. 
39. ↑ V. I. Lenin (1917). "El Estado y la revolución. Capitulo V - LAS BASES ECONOMICAS DE LA EXTINCION DEL ESTADO". www.marxists.org. Consultado o 21 de maio do 2023. 
40. ↑ Newman, Michael (28 de xullo de 2005). Socialism: A Very Short Introduction (en inglés). OUP Oxford. p. 5. ISBN 978-0-19-157789-5. Consultado o 21 de maio do 2023. 
41. ↑ George Thomas Kurian (ed). The Encyclopedia of Political Science CQ Press. Washington, DC 2011. p. 1554
42. ↑ Chomsky, Noam (1986). "The Soviet Union Versus Socialism". Chomsky.info. Consultado o 29 de xaneiro de 2020.
43. ↑ Howard, M. C.; King, J. E. (2001). "'State Capitalism' in the Soviet Union" Arquivado 28 de xullo de 2019 en Wayback Machine.. History of Economics Review. 34 (1): 110–126. doi 10.1080/10370196.2001.11733360.
44. ↑ Wolff, Richard D. (27 June 2015). "Socialism Means Abolishing the Distinction Between Bosses and Employees" Arquivado 11 de marzo de 2018 en Wayback Machine.. Truthout. Consultado o 29 de xaneiro de 2020
45. ↑ Wilhelm, John Howard (1985). "The Soviet Union Has an Administered, Not a Planned, Economy". Soviet Studies 37 (1). pp. 118–130. doi:10.1080/09668138508411571. 
46. ↑ Ellman, Michael (2007). "The Rise and Fall of Socialist Planning". En Estrin, Saul; Kołodko, Grzegorz W.; Uvalić, Milica. Transition and Beyond: Essays in Honour of Mario Nuti. New York: Palgrave Macmillan. p. 22. ISBN 978-0-230-54697-4. Na URSS de finais dos anos oitenta, o sistema denominábase normalmente economía "administrativo-mandataria". O fundamental deste sistema non era o plan, senón o papel das xerarquías administrativas en todos os niveis de decisión; a ausencia de control sobre a toma de decisións por parte da poboación [...]. 
47. ↑ Heinz Dieterich: Der Sozialismus des 21. Jahrhunderts – Wirtschaft, Gesellschaft und Demokratie nach dem globalen Kapitalismus, Einleitung Socialism of the 21st Century – Economy, Society, and Democracy in the era of global Capitalism, Introduction.
48. ↑ Sheldon, Garrett Ward (2001). Encyclopedia of Political Thought (en inglés). Infobase Publishing. p. 280. ISBN 978-1-4381-2924-2. Consultado o 21 de maio do 2023.