Abagatan nga Amerika

Abagatan nga Amerika
Kalawa	17,840,000 km2 (6,890,000 sq mi)
Populasion	385,742,554 (2011, Maika-5)
Densidad ti populasion	21.4/km2 (56.0/sq mi)
Nagan dagiti umili	Taga-Abagatan nga Amerika
Pagpagilian	12 (listaan ti pagpagilian)
Agkamkammatalek	3
Sasao	Portuges, Espaniol, ken dadduma pay
Dagiti sona ti oras	UTC-2 aginggana ti UTC-5
Dagiti kadakkelan a siudad	Listaan dagiti siudad idiay Abagatan nga Amerika São Paulo Buenos Aires Rio de Janeiro Bogotá Lima Santiago Belo Horizonte Caracas Porto Alegre Medellín

Ti Abagatan nga Amerika ket ti kontinente a mabirukan idiay Akinlaud a Hemisperio, kaaduan idiay Akin-abagatan a Hemisperio, nga adda met bassit a paset idiay Akin-amianan a Hemisperio. Daytoy ket mabalin pay a maikeddeng a kas maysa a subkontinente ti Kaamerikaan.^[1]

Daytoy ket nabeddengan iti laud babaen ti Taaw Pasipiko ken iti amianan ken daya babaen ti Taaw Atlantiko; Amianan nga Amerika ken ti Baybay Karibe ket mabirukan iti amianan a laud. Daytoy ket mangiraman kadagiti sangapulo ket dua a naturay nga estado – ti Arhentina, Bolivia, Brasil, Chile, Colombia, Ecuador, Guyana, Paraguay, Peru, Surinam, Uruguay, ken Venezuela – ken dagiti dua a saan a naturay a lugar –ti Pranses a Guiana, ken ti maysa a ballasiw taaw a departamento ti Pransia, ken ti Is-isla ti Malvinas, ti Teritorio ti Ballasiw Taaw ti Britaniko (ngem sinuppiat babaen ti Arhentina). Iti pay maipatinayon iti daytoy, ti is-isla ABC ti Olanda ket mabalin a maikeddeng a paset ti Abagatan nga Amerika.

Ti Abagatan nga Amerika ket addaan iti kalawa iti 17,840,000 a kilometro kuadrado (6,890,000 sq mi). ti populasionna manipud idi 2005 ket nakarkulo iti sumurok a 371,090,000. Ti Abagatan nga Amerika ket maikapat iti ranggo babaen ti kalawa (kalpasan ti Asia, Aprika, ken Amianan nga Amerika) ken maikalima iti populasion (kalpasan ti Asia, Aprika, Europa, ken Amianan nga Amerika).

Kaaduan ti populasion ket agtataeng idiay asideg ti akinlaud wenno akindaya nga aplaya ti kontinente bayat a ti akin-uneg ken ti adayo nga abagatan ken manmano a natagtagitao. Ti heograpia ti akinlaud nga Abagatan nga Amerika ket kaaduan iti banbantay ti Andes; iti pakaigiddiatan, ti akindaya paset ket aglaon kadagiti kabambantayan a rehion ket ti dakkel a tantanap nga ayan dagiti karayan a kas ti Amasona, Paraná ken ti ayus ti Orinoco. Kaaduan ti kontinente ket naisanglad iti tropiko.

Ti kultural ken etniko a pakakitaan ti kontinente ket adda iti taudanna iti pannakitignay kadagiti indihenio a tattao kadagiti nagparukma a Europeano ken dagiti imigrante ken, kaaduan a lokal, kadagiti aadipen nga Aprikano. Naikkan iti atiddog a pakasaritaan iti kolonialismo, kaaduan dagiti taga-Abagatan nga Amerika ket agsasao iti Portuges wenno Espaniol, ken dagiti kagimongan ken dagiti estado ket sapasap a mangipaltiing kadagiti Akinlaud a tradision.