Wales

Cymru (velska) Wales (enska)
Fáni	Skjaldarmerki
Kjörorð: Cymru am byth (velska) Wales að eilífu
Þjóðsöngur: Hen Wlad Fy Nhadau Land feðra minna
Höfuðborg	Cardiff
Opinbert tungumál	Velska, enska
Stjórnarfar	Þingbundið konungsvald
Konungur	Karl 3.
Fyrsti ráðherra	Vaug­h­an Get­hing
Hluti Bretlands
• Sameinað af Gruffudd ap Llywelyn	1056
• Rhuddlan-samþykktin	3. mars 1284
• Laws in Wales	1535
• Valddreifing	31. júlí 1998
Flatarmál  • Samtals	47. sæti 20.779 km²
Mannfjöldi  • Samtals (2022)  • Þéttleiki byggðar	3.267.501 150/km²
VLF (KMJ)	áætl. 2018
• Samtals	103,9 millj. dala
• Á mann	33.077 dalir
VÞL (2019)	0.901
Gjaldmiðill	Sterlingspund
Tímabelti	UTC+1 (+2 á sumrin)
Þjóðarlén	.uk
Landsnúmer	+44

Wales er land í Evrópu og eitt af þeim fjórum löndum sem mynda Bretland.^[1] England liggur að því í austri og Atlantshaf og Írlandshaf í vestri. Íbúatala Wales er um það bil þrjár milljónir manna. Það er tvítyngt land, velska er studd til jafns við ensku, en flestir tala ensku sem móðurmál.

Einu sinni var Wales keltneskt ríki og í dag eru íbúar landsins taldir ein af keltnesku þjóðunum sex. Á 5. öld varð til sérstök velsk þjóðarvitund þegar Rómverjar hörfuðu frá Bretlandi.^[2] Llewelyn mikli stofnaði furstadæmið Wales árið 1216. Á 13. öld sigraði Játvarður 1. Llewelyn síðasta og Wales var síðan undir stjórn Englands í nokkrar aldir. Prinsinn af Wales er staða sem búin var til fyrir ríkisarfa ensku krúnunnar og núverandi prins af Wales er Vilhjálmur Bretaprins. Seinna varð Wales hluti Englands með Sambandslögunum 1535–1542 og þannig myndað land sem hét England og Wales. Á 19. öldinni þróuðust stjórnmál í Wales og árið 1881 voru lög sett um verslun á sunnudögum, en það voru fyrstu lög sem giltu sérstaklega fyrir Wales. Árið 1955 var Cardiff gerð að höfuðborg landsins. Árið 1999 var Velska þingið stofnað. Það sér m.a. um öll mál sem Wales fær til umfjöllunar frá ríkisstjórn Bretlands.

Höfuðborgin Cardiff (velska: Caerdydd) er stærsta borg Wales og þar búa 362.400 manns. Einu sinni var hún stærsta kolahöfn í heimi^[3] og fleiri kolafarmar fóru í gegnum Cardiff en London eða Liverpool.^[4] Um það bil tveir þriðju íbúanna búa í Suður-Wales. Einnig eru margir íbúar í Norður-Wales austan til. Wales er vinsælt ferðamannaland vegna fjalllendis og fagurra sveita. Síðan á 19. öld hefur Wales verið þekkt sem „söngvalandið“.^[5] Margir leikarar og söngvarar frá Wales eru þekktir um allan heim.^[6] Í Cardiff er stærsta fjölmiðlamiðstöð á Bretlandi utan London.^[7]

1. ↑ „Hvaða lönd tilheyra Bretlandi?“. Vísindavefurinn. Sótt 11. nóvember 2009.
2. ↑ David Jones (1994). A History of Wales. Penguin. bls. 54. ISBN 0-14-01-4581-8.
3. ↑ „Coal Exchange to 'stock exchange'“. BBC. Sótt 11. nóvember 2009.
4. ↑ „Cardiff - Coal and Shipping Metropolis of the World“. National Museum of Wales. Sótt 11. nóvember 2009.
5. ↑ The Welsh Academy Encyclopaedia of Wales. Cardiff: University of Wales Press. 2008.
6. ↑ „Why the Welsh voice is so musical“. BBC. Sótt 11 nóvember.
7. ↑ „Tongue tied“. BBC. Sótt 11. nóvember 2009.