Animula vagula blandula

Animula vagula blandula is een vijfregelig gedicht zonder titel, maar gewoonlijk naar de beginregel genoemd. Het wordt door de Historia Augusta toegeschreven aan keizer Hadrianus, die het zou hebben geschreven in de zomer van het jaar 138. De keizer was toen ernstig ziek en stervende aan een hartkwaal. Door zijn kwaliteit lijkt het gedicht authentiek.^[1]

Het korte gedicht heeft tot veel discussie geleid. Het zou geschreven zijn in de Villa Adriana of tijdens het laatste bezoek van Hadrianus aan de koeltebrengende zee in de badplaats Baiæ aan de Golf van Napels.^[2] De anonieme auteur van de Historia Augusta beoordeelde het gedichtje met de opmerking "andere verzen als deze had hij geschreven, maar niet veel die beter waren, en ook in het Grieks".^[3]

Behalve over de authenticiteit heeft de persoonlijke opvatting van de stervende tot discussie geleid. In de oudheid was zijn opvatting gemeengoed, in de christelijke cultuur was ze heidens, dus onchristelijk en schokkend omdat er geen straf of beloning na de dood voorkomt in Hadrianus' opvattingen over een hiernamaals. De neo-platonisten en humanisten van de renaissance moeten het gedicht hebben gekend. De Historia Augusta was een standaardwerk in iedere bibliotheek. De dichters van de verlichting en de romantiek zijn zich meer voor het gedicht gaan interesseren. Dat blijkt uit het toenemend aantal vertalingen. Hadrianus' eigenzinnige kijk op zijn eigen dood werd dankzij deze vertalingen beschikbaar voor wie geen Latijn kon lezen.

Het gedichtje past bij wat we over het karakter en de schrijfstijl van de keizer weten. Er zijn meerdere gedichten van Hadrianus in het Grieks en in het Latijn bewaard gebleven.^[4] Op een graf in Dacia is een grafschrift voor een Bataafse cavalerist bewaard dat van zijn hand kan zijn. Bewaard gebleven is ook het grafschrift voor zijn paard Borysthenes. De Latijnse poëzie is gebundeld, de Griekse gelegenheidswerken zijn niet in een band verzameld. Het oordeel van de critici wisselt, maar men is het erover eens dat de gedichten de goed geschreven poëzie van een amateur zijn.

1. ↑ Communis opinio, gedeeld door Anthony Everitt
2. ↑ De Historia Augusta: "Sub ipso mortis tempore et Servianum nonaginta annos agentem, ut supra dictum est, ne sibi superviveret atque, ut putabat, imperaret, mori coegit et ob leves offensas plurimos iussit occidi, quos Antoninus preservavit et moriens quidem hos versus fecisse dicitur: Animula vagula blandula hospes comesque corporis, quo nunc abibis in loca pallidula rigida nudula? nec ut soles dabis iocos! tales autem nec multos meliores fecit et Graecos."
3. ↑ In het zeer beknopte Latijn van de schrijver letterlijk "tales autem nec multos meliores fecit et Graecos".
4. ↑ Soms als archeologische vondsten, maar ook in de "Scriptores Historiae Augustae", zogenaamd van de hand van Aelius Spartianus