Codex Justinianus

Codex Justinianus
Auteur(s)	Tribonianus (redactie)
Land	Byzantijnse Rijk
Oorspronkelijke taal	Latijn
Reeks/serie	Corpus Iuris Civilis
Onderwerp	Romeins recht
Genre	Wetboek
Uitgever	Keizer Justinianus I
Uitgegeven	529
Medium	Handschrift op papier in boekvorm
Volgende boek	Digesten
Portaal    Literatuur Romeinse Rijk

De Codex Justinianus is een Byzantijnse bron van het Romeinse recht uit de late oudheid, samengesteld in opdracht van keizer Justinianus I in Constantinopel. De tekst was klaar op 7 april 529 en bestaat uit een geordende verzameling van meer dan 2000 regels van gewoonterecht, keizerlijke wetgeving en rechtspraak uit de voorliggende periode, sommigen 1000 jaar oud.^[2] De samenstelling van de Codex is te danken aan de ijver van een commissie bestaand uit tien rechtsgeleerden, waaronder de latere voorzitter en hoge ambtenaar Tribonianus en de belangstelling van keizer Justinianus I voor het oude Romeinse recht. Met dit grote wetgevingsproject hoopte Justinianus meer politiek gezag te krijgen en de macht van het keizerrijk te verstevigen.^[3]

De Codex Justinianus bestaat uit een verzameling van oudere keizerlijke verordeningen (constitutiones) en rescripten. Deze werden onder meer verkregen uit de Codex Theodosianus, van keizer Theodosius II (437) en verordeningen die waren beschreven in particuliere verzamelingen van keizerlijke constitutiones, zoals de Codex Gregorianus (130 - 290) en de Codex Hermogenianus (293–94). Ook werden regels opgenomen die golden ten tijde van keizer Hadrianus (begin 2e eeuw). De tekst bevat geen wetgeving van Justinianus zelf, of een van zijn wetgevende organen, maar is wel onder de regering van Justinianus door de Senaat tot wet verheven.

In de tijd van de Romeinen betekende het woord codex simpelweg boek en kon dus in die tijd ook een niet-juridische inhoud bevatten, tegenwoordig wordt het begrip echter algemeen in de zin van wetboek gezien, mede door verspreiding van het begrip in de samenhang Codex Justinianus. Vervolgens is hiervan de term codificatie afgeleid, het verzamelen, ordenen en vastleggen van geldende regels.

1. ↑ Codex Justiniani I-IX, cum glosa /Franciscus Accursius, Guido de Suzaria ... e.a.[manuscript]. lib.ugent.be. Geraadpleegd op 26 augustus 2020.
2. ↑ (en) The Code of Justinian, The Basis for Civil Law in Western Europe : History of Information. historyofinformation.com. Gearchiveerd op 2 september 2022. Geraadpleegd op 2 september 2022.
3. ↑ ROMA - Corpus Iuris Civilis. www.stilus.nl. Gearchiveerd op 12 september 2022. Geraadpleegd op 2 september 2022.