Grootvorstendom Litouwen

Lietuvos didžioji kunigaikštystė
←  ←  ←  ←  13e eeuw – 1795  →
(Details) (Details)
Kaart
15e eeuw
Algemene gegevens
Hoofdstad	Kernavė (ca. 1279-1321) Trakai (1321-1323) Vilnius (1323-1795)
Talen	Roetheens (administratie en meerderheid van de bevolking), Litouws, Pools (na de Unie van Krevo)
Religie(s)	Baltisch paganisme katholicisme
Regering
Regeringsvorm	Monarchie
Staatshoofd	Grootvorst
Geschiedenis
- Ontstaan	ca. 1230
- Unie van Krevo	14 augustus 1385
- Unie van Lublin	1 juli 1569
- Derde Poolse Deling	24 oktober 1795

Het groothertogdom Litouwen of het grootvorstendom Litouwen (Grootvorstendom van Litouwen, Roes en Samogitië; Roetheens: Великое княжество Литовское; Litouws: Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė; Pools: Wielkie Księstwo Litewskie) was een Oost-Europese staat die ontstond in de 13e eeuw en bestaan heeft tot de 18e eeuw.

Het grootvorstendom ontstond in de 13e eeuw om de dreiging van de Duitse Orde het hoofd te kunnen bieden en had in Mindaugas zijn eerste vorst. Mindaugas liet zich in 1253 dopen en verkreeg daardoor de koningstitel van paus Innocentius IV. Na de moord op Mindaugas kwamen er weer heidense vorsten op de troon van Litouwen. Dit veranderde toen grootvorst Jogaila koning van Polen kon worden en zich daarvoor bekeerde. Twee eeuwen lang regeerde zijn dynastie over Polen en Litouwen en in deze tijd raakten de twee staten steeds meer met elkaar vervlochten. In deze periode kon het grootvorstendom zijn eigen identiteit behouden. In een reeks van verdragen raakten beide staten nog nauwer met elkaar verwant, met als uiteindelijke hoogtepunt de Unie van Lublin, waar het Pools-Litouwse Gemenebest werd gevestigd. De aanhoudende oorlogen met andere Oostzeemachten en met het tsaardom Rusland verzwakten het gemenebest in de 17e en 18e eeuw ernstig. Rusland wist veel grondgebied af te snoepen, waardoor het grootvorstendom aan macht en invloed verloor. In 1795 kwam met de Derde Poolse Deling een definitief einde aan het rijk.

Het grootvorstendom omvatte in de 15e eeuw – de periode van zijn grootste uitbreiding – het grondgebied van het huidige Litouwen, Wit-Rusland, Oekraïne, Transnistrië en delen van Polen en Rusland. Het was toen een multi-etnische staat^[1] en de grootste staat van Europa.^[2] Het grootvorstendom was nauwer verwant aan West-Europa dan aan Rusland. Zo werd in Litouwen het Latijns schrift gebruikt in plaats van het Cyrillisch en vertoonden de politieke instituties gelijkenissen met die in West-Europa.^[3]

1. ↑ Thomas Noble e.a. (2014): Western Civilization, beyond boundaries, 7th edition, Wadsworth cengage learning, blz. 470.
2. ↑ Robert Bideleux (1998): A History of Eastern Europe: Crisis and Change. Routledge, blz. 122
3. ↑ Thomas Noble e.a. (2014): Western Civilization, blz. 315.