Hete hangijzers in het Nederlands

Over een aantal kwesties van Nederlands taalgebruik bestaat onder hen die de taal bezigen, veel discussie. Zulke hete hangijzers in het Nederlands worden hieronder besproken. Het gaat daarbij niet om gevallen die allerwegen als "fout" worden aangemerkt, maar om gevallen die dus discussie of debat opleveren. Er vallen enkele verschillende situaties te onderscheiden, bijvoorbeeld:

• Een vorm van taalgebruik die omstreden is of die wordt bestreden, is in werkelijkheid een aanvaardbaar alternatief voor de juist geachte vorm. In dit geval is er dus geen sprake van een fout.
• Een vorm van taalgebruik die is omstreden of die wordt bestreden, laat in werkelijkheid een licht betekenisverschil zien met de juist geachte vorm. In dit geval kan er sprake zijn van een situationele fout: de vorm kan in de verkeerde situatie worden gebruikt.

Aan discussies over "taalgebruik", over "goed" en "fout" liggen vaak verschillen van inzicht ten grondslag. Opvattingen over taal en taalgebruik lopen zeer uiteen. De belangrijkste benaderingen zijn de descriptieve en de normatieve (Normatieve grammatica).

In de maatschappij bestaat er een roep om taalvoorschriften, om adviezen over de vraag wat als "standaardtaal" (of als "beschaafde taal") moet worden aangemerkt. In de praktijk leiden deze voorschriften tot een breed geaccepteerd compromis, dat ook als consensus dienst kan doen. Sommige taalvormen worden als fout ervaren. Andere taalvormen zijn alternatief inzetbaar of zijn bruikbaar afhankelijk van de situatie; over zulke "Hete hangijzers" gaat dit artikel.

Deze hete hangijzers moeten worden onderscheiden van discussiepunten. Soms wordt er onder taalopvoeders gediscussieerd over wat men wel of niet "hoort" te zeggen. Dan gaat het niet langer om een heet hangijzer, aangezien er niet langer sprake is van welgevormd of niet-welgevormd Nederlands, maar van voorschriften of opinies.