Iran

جمهوری اسلامی ایران Djoemhūrī-ye Eslāmī-ye Īrān
(Details) (Details)
Basisgegevens
Officiële landstaal	Perzisch
Hoofdstad	Teheran
Regeringsvorm	Islamitische republiek
Staatshoofd	Hoogste leider van Iran Ali Khamenei
Regeringsleider	President Masoud Pezeshkian
Religie	Islam 98% (waarvan sjiisme 89%, soennisme 9%), overige 2%[1]
Oppervlakte	1.628.750 km²[2] (7,07% water)
Inwoners	75.149.669 (2011)[3] 84.923.314 (2020)[4] (0000052140 52,1/km² (2020))
Bijv. naamwoord	Iraans/Iranees
Inwoneraanduiding	Iraniër (m./v.) Iraanse (v.)
Overige
Volkslied	Sorood-e Jomhoori-e Eslami
Munteenheid	Iraanse rial (IRR)
UTC	+3.30 (zomer: +4.30)
Nationale feestdag	1 april
Web | Code | Tel.	.ir | IRN | 98
Voorgaande staten
Keizerrijk Iran 1979 (Iraanse Revolutie)
Detailkaart
Portaal    Landen & Volken

Iran (uitspr.: [iˈrɑn], [iˈraːn]; Perzisch: ایران, [iːˈɾɒːn]), officieel de Islamitische Republiek Iran (Perzisch: جمهوری اسلامی ایران Djoemhūrī-ye Eslāmī-ye Īrān), is een land in West-Azië met 84.923.314 (2020) inwoners.^[5] De hoofdstad en grootste stad (met meer dan 10 miljoen inwoners) is Teheran, dat ook het culturele, commerciële en industriële centrum van het land is.

Iran ligt in het Midden-Oosten en grenst aan Irak (Koerdistan Autonome Regio), Turkije, Armenië, Azerbeidzjan, Turkmenistan, Afghanistan en Pakistan. De Perzische Golf en de Golf van Oman bevinden zich ten zuiden en de Kaspische Zee ten noorden van Iran. Iran deelt de Kaspische Zee, behalve met de republiek van Azerbeidzjan en Turkmenistan, ook met Kazachstan en Rusland. Aan de kust tegenover de Perzische Golf liggen Saoedi-Arabië, Koeweit, Bahrein, Qatar, de Verenigde Arabische Emiraten en Oman. Het is een multiculturele natie bestaande uit tal van etnische en taalgroepen, waarvan de grootste Perzen zijn (61%), Azerbeidzjanen (16%), Koerden (10%) en Lor (6%).^[6][7] De meeste bewoners zijn sjiitische moslims.^[8] De officiële taal van Iran is het Perzisch, een Indo-Europese taal.^[9][10]

Iran, tot en met 1934 in het Nederlands bekend als Perzië, heeft een bijzonder lange geschiedenis. Het Perzische Rijk groeide onder Cyrus de Grote uit tot een wereldrijk dat zich van Oost-Europa tot de Indusvallei uitstrekte. Na de veroveringen van Alexander de Grote overheersten achtereenvolgens de Seleuciden, de Parthen en de Sassaniden, totdat de islamitische veroveringen vanaf de zevende eeuw de islam introduceerden. De heerschappij van de Safawieden (1501–1736) wordt als het begin van de moderne Iraanse geschiedenis beschouwd. Iran groeide opnieuw uit tot een regionale grootmacht en werd vanaf begin 20e eeuw geregeerd door de Pahlavidynastie. Verzet tegen buitenlandse invloeden en onderdrukking mondden in 1979 uit in de Iraanse Revolutie en de vestiging van een islamitische republiek. Het Iraanse politieke systeem, gebaseerd op de grondwet van 1979, combineert elementen van een parlementaire democratie met een religieuze theocratie geleid door geestelijken, waarin de hoogste leider, sinds 1989 ayatollah Ali Khamenei, aanzienlijke invloed heeft.

Iran is ook in 2020 een belangrijke regionale macht, met aanzienlijke invloed in de internationale energiezekerheid en de wereldeconomie door middel van zijn grote reserves van fossiele brandstoffen, Iran is de op drie na grootste olie-exporteur ter wereld. De export van aardolie en aardgas vormen de belangrijkste bron van inkomsten, de Iraanse rial is de valuta. Iran is een van de oprichters van de VN, ECO, NAM, OIC en OPEC.

1. ↑ CIA World Factbook: Iran, People
2. ↑ (en) Verenigde Naties 2013
3. ↑ ^{a b} (en) Laatste census 24 oktober 2011 (via V.N.)
4. ↑ Niet-officiële schatting CIA Factbook juli 2020, berekend door US Bureau of the Census (gearchiveerd)
5. ↑ (en) Niet officiële schatting CIA World Factbook (berekend door US Bureau of the Census).
6. ↑ (en) CIA World factbook Iran People and Society, geraadpleegd op 13 januari 2022. Gearchiveerd op 14 januari 2022.
7. ↑ (en) Worldatlas Largest Ethnic Groups In Iran, geraadpleegd op 13 januari 2022. Gearchiveerd op 13 januari 2022.
8. ↑ Aldus enkele grote onderzoeksinstituten wereldwijd op basis van niet anoniem utgevoerd onderzoek, zoals het PEW Research Center. Twee Nederlandse onderzoekers menen op basis van anoniem verrichtte online peilingen, dat het percentage in werkelijkheid lager zou kunnen zijn. Zie: Sjoerd Fennema, Een groot deel van Iran is nauwelijks meer islamitisch, zeggen deze onderzoekers: 'Er is echt een 'tipping point' gaande', Een Vandaag, AvroTros, 17-11-2022
9. ↑ Persian Studies in NL.
10. ↑ PERZISCH of FARSI? Wat is de juiste Nederlandse benaming van deze taal?, Persian Dutch Network, 27 september 2011, geraadpleegd op 13 januari 2022