Kosmopolitisme

Zie ook doorverwijspagina Kosmopoliet

Van kosmopolitisme is sprake als iemand een gevoel van verbondenheid met de mensheid in het algemeen ervaart, dat sterker is dan enig gevoel voor nationale of regionale identiteit. Een dergelijke verbondenheid wordt ook wel aangemerkt als wereldburgerschap. Kosmopolitisme gaat ervan uit dat culturen aan verandering onderhevig zijn en elkaar beïnvloeden.

Er zijn stromingen in het kosmopolitisme die de nadruk leggen op de rechten van het individu. Iedereen heeft in deze visie de vrijheid om uit zijn eigen cultuur te stappen of te trouwen met iemand uit een andere cultuur.

De filosoof Immanuel Kant heeft in zijn boekje: 'Over de eeuwige vrede' (Zum ewigen Frieden) geschreven over een wereldgemeenschap voor en van wereldburgers, een wereldstaat. Als dat niet haalbaar is, dan is volgens hem misschien wel een wereldfederatie van de bestaande staten mogelijk. Kant predikt echter ook de morele plichten van het individu, dit wil zeggen dat iedereen in nood geholpen dient te worden maar daarbij ook moet worden ondersteund in zijn of haar welvaart. Volgens Kant is 'indirecte democratie' de enige mogelijke overheidsvorm waarbij het mogelijk is om de principes van ethiek, recht en rechtvaardigheid te combineren in harmonie binnen de gehele wereld. Hij argumenteert dat een echte en wereldwijde vrede alleen mogelijk is wanneer alle staten georganiseerd worden op basis van 'republikeinse' idealen, en wanneer ze de mensenrechten handhaven van hun eigen inwoners maar tevens van de immigranten. Dan is er een vrede in de situatie in de wereld waarbij waar je ook bent je je overal thuis voelt.

Wereldburger kan ook een soort erenaam zijn, bijvoorbeeld: 'Johan Cruijff is een echte wereldburger'. Dan gaat het om iemand die veel gereisd heeft, gewerkt heeft in meerdere landen. Bij Johan Cruijff en andere beroemdheden gaat het nog verder: zijn naam is over de grenzen bekend.

De Amerikaan Garry Davis deed kort na de Tweede Wereldoorlog afstand van zijn Amerikaans burgerschap en riep zich uit tot wereldburger. Hij was toen in Parijs waar de eerste algemene vergadering van de Verenigde Naties in volle gang was. In zijn boek 'My country is the world' schrijft hij hierover. Hij komt dan in de bijzondere situatie dat hij 'niet meer bestaat', tenminste vanuit juridisch standpunt, want Frankrijk erkent zijn zelf gemaakte paspoort niet en hij heeft geen Amerikaans paspoort meer. De actie van Garry Davis heeft wel veel publicitaire gevolgen gehad, hij haalde veel kranten wereldwijd.

Er bestaat een internationaal register van wereldburgers. Hierin zijn opgenomen tienduizenden mensen die zich uitgeroepen hebben tot wereldburger. Dat is een symbolische stap waarmee zij zeggen een wereldparlement te willen, een toestand waarvan zij verwachten dat daarin conflicten met woorden beslecht worden in plaats van met wapens.

De term wereldburger wordt in toenemende mate gebruikt voor mensen die zich vanuit een particulier initiatief bezighouden met ontwikkelingssamenwerking. Het staat voor een geëngageerde en actieve opstelling tegenover mondiale vraagstukken inzake de verdeling van bezit en macht.