Maatschappelijke instorting

Maatschappelijke instorting of ineenstorting (ook wel de ondergang van een beschaving) is de terugval van een complexe menselijke samenleving of maatschappij. Het proces gaat gepaard met het verlies van culturele eigenheid en van sociaal-economische complexiteit, het wegvallen van overheid en gezag, verstoorde vitale infrastructuur en met onderling burgerlijk geweld.^[1] Mogelijke oorzaken van een maatschappelijke ineenstorting zijn natuurrampen, oorlogen, pandemieën, hongersnood en ontvolking. Een ingestorte maatschappij kan ofwel terugvallen op een meer primitieve samenleving, ofwel worden opgeslokt door een sterkere, naburige samenleving, of volledig verdwijnen.

Vrijwel alle beschavingen zijn in het verleden ten onder gegaan, ongeacht hun omvang of complexiteit. Maar sommige konden heropleven, eventueel in een gewijzigde vorm, zoals China en Egypte, terwijl andere het verval nooit te boven kwamen, zoals het Maya-rijk en de beschaving op het Paaseiland. Maatschappelijke ineenstorting verloopt over het algemeen relatief snel, maar zelden onverwacht. Een voorbeeld van een niet-ingestort, maar geleidelijk aan verschrompeld wereldrijk is het Britse Rijk sinds 1918.

Toch is het zeldzaam dat een cultuur volledig uitsterft; nieuwe samenlevingen zijn meestal duidelijk herkenbaar als nakomelingen van de ingestorte samenleving, ondanks een drastische vermindering van de sociale verfijning. De invloed van een ingestorte samenleving kan nog lang nawerken, zoals die van het Romeinse Rijk.

1. ↑ (en) Are we on the road to civilisation collapse?. BBC (19 februari 2019). Gearchiveerd op 7 november 2020. Geraadpleegd op 12 november 2020.