Mahayana

Boeddhisme
Concepten
Geschiedenis
Stromingen
Geschriften
Tempels
Devotie
Per land
Termen
Van A tot Z

Mahāyāna (Sanskriet: महायान mahāyāna, mahā, groot, yāna, voertuig of weg, of bodhisattvayana) is een van de hoofdstromingen in het boeddhisme. Als duidelijk onderscheiden beweging, nam het mahayana volgens onderzoekers een aanvang rond de eerste eeuw na Chr. in het noordwesten van India. Zij schatten dat de beweging een formatieve periode heeft gekend van zo'n vier eeuwen alvorens het in de tweede eeuw in een hoogontwikkelde vorm naar China werd overgebracht. Centraal in de mahayana-ideologie is het idee van de Bodhisattva: niet alleen de Boeddha, maar ieder mens kan de staat van Verlichting bereiken.

Volgens Williams (1989) was de ontwikkeling van het mahayana een langzaam, geleidelijk proces. Het mahayana was geen rivaliserende "school" en derhalve ontstond ze niet ten gevolge van een schisma (sanghbheda). Mahayana- en niet-mahayanamonniken konden zonder onenigheid in hetzelfde klooster verblijven, zolang ze dezelfde kloosterregels navolgden. Volgens Ninian Smart (1989) ontstond het mahayana evenwel vanwege de spanning over de vraag of het individu dat zich met behulp van dhyana inspant om tot verlichting te komen, eigenlijk geen zelfzuchtige daad verricht. Met het ideaal van de Bodhisattva, die uit mededogen zijn eigen verlossing uitstelt totdat anderen ook zijn verlost, dacht men deze spanning te kunnen oplossen.

De mahayana noemt zichzelf "het grote voertuig" (Universele voertuig), en betitelt de andere hoofdstroming van het Boeddhisme, de theravada als het "kleine voertuig" (hinayana. Deze term wordt door het theravada Boeddhisme echter als denigrerend ervaren. Beide stromingen vormen samen het "Voertuig van de Boeddha" (buddhayana). Er is nog een derde stroming, het "Tantrische voertuig" (vajrayana), binnen de Tibetaanse traditie als het hoogste voertuig beschouwd; maar deze maakt deel uit van het Universele voertuig (mahayana). Een yana (voertuig) is een systeem, een filosofisch stelsel.^[1]

De Cittamatra en Madhyamaka zijn mahayana-scholen. Volgens Tenzin Gyatso (dalai lama) is de Madhyamaka-Prasangika de meest ontwikkelde school, 'met de meest volwaardige filosofische standpunten.'^[2]

1. ↑ Dalai Lama (1995), De Wereld van het Tibetaanse Boeddhisme, BZZTôH, 1996, p.27-29
2. ↑ De Wereld van het Tibetaanse Boeddhisme, p. 70, 76