Poolse Grondwet van 3 mei 1791

Deze Poolse Grondwet werd op 3 mei 1791 als “Regeringswet” (Ustawa rządowa) goedgekeurd door de Grote Parlementaire Vergadering van het Pools-Litouwse Gemenebest, de uit Polen en Litouwen bestaande adelsrepubliek met een gemeenschappelijke monarch. Het document was bestemd om de tekortkomingen van het politieke bestel van het Pools-Litouwse Gemenebest te corrigeren. Het system van de “Gouden Vrijheid” had buitensporige rechten verleend aan de adel (szlachta), en had in de loop der tijd een corruptie van het politieke leven bewerkstelligd.

In 1763 leidde Russische druk ertoe dat het Poolse parlement, de Sejm, de Poolse edelman Stanislaus August Poniatowski, een gewezen minnaar van tsarina Catharina de Grote, tot koning benoemde. Onder zijn regering begon zich in Polen een hervormingspartij te ontwikkelen, die zijn aanhang heeft onder de burgerij en de lagere adel. Deze wilden in Polen diepgaande hervormingen doorvoeren, omdat ze inzagen dat hun land in de huidige situatie geen kans maakte om als onafhankelijke staat te kunnen blijven voortbestaan.

Koning Stanislaus ziet de noodzaak van hervormingen wel in, maar is bang om bij keizerin Catharina, die hem op de troon heeft gezet, in ongenade te vallen; hij laveert voortdurend tussen de hervormingsgezinden en de reactionaire meerderheid van de grote magnaten, die gesteund worden door de tsarina, die zich voordoet als garant voor de "Gouden Vrijheid" van de Poolse adel. Haar bedoeling is echter dat Polen een Russische vazalstaat zou blijven.

Een eerste hervormingspoging werd door de tsarina hardhandig afgestraft. Als Polen geen gewillige vazalstaat wilde blijven, zou het door Rusland en de twee andere machtige buurstaten ook kunnen worden opgedeeld. Bij de Eerste Poolse Deling van 1772 werden grote gebieden van het Gemenebest geannexeerd door Rusland, Oostenrijk en Pruisen.

Door de frequente toepassing van het "liberum veto", een principe dat een minderheid in staat stelde om elke politieke besluitvorming te sabotteren, was het Poolse adelsparlement volkomen verlamd geraakt. Veel parlementsleden kwamen er openlijk voor uit dat zij behoorden tot de "Russische", de "Pruisische" of de "Oostenrijkse" partij. Als reactie op de patstelling in het parlement vormden de twee voornaamste stromingen elk hun eigen "confederatie": de Confederatie van Bar van de hervormingsgezinden en de Confederatie van Targowica van hun conservatieve tegenstanders. Deze situatie bracht het land aan de rand van een burgeroorlog.