Het Nederlands is een Indo-Europese en Germaanse, West-Germaanse, Nederduitse, Nederfrankischetaal. Nederlands is de moedertaal van ruim 22 miljoen mensen. Binnen de Europese Unie (EU) nam het op een bepaald moment een zevende plaats in qua grootte van de talen van de EU. Het Nederlands wordt voornamelijk gesproken in Nederland, België (in de Vlaamse Gemeenschap) en Suriname. Ook op Aruba en op de Nederlandse Antillen (onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden) en voorts in de Franse Westhoek (het uiterste noorden van Frankrijk, onderdeel van Frans-Vlaanderen) en in (kleine) delen van Duitsland (veelal aan de westgrens) spreekt en leert men Nederlands. In het geval van de drie in de eerste alinea genoemde landen spreekt de Nederlandse Taalunie (NTU) sinds 1980 ook wel van Noord-Nederlands, Belgisch-Nederlands en Surinaams-Nederlands. In Zuid-Afrika en Indonesië (ofwel het voormalige Nederlands-Indië) wordt het Nederlands nog veel als bronnentaal gebruikt. Oude documenten en wetteksten zijn vaak opgesteld in het Nederlands. Ruim tienduizend studenten aldaar kunnen dan ook Nederlands lezen. In 2005 werd er in 40 landen aan ruim 220 universiteiten door 500 docenten Nederlands gedoceerd, Duitsland voorop met 30 vakgroepen, gevolgd door de Verenigde Staten van Amerika en Frankrijk met 20 universiteiten. 0,7 % van de Nieuw-Zeelanders zegt dat hun huistaal Nederlands is.
Berbice-Nederlands is een erg bedreigde creooltaal, die gesproken wordt aan de kust van Guyana. Na de verovering van Guyana door de Nederlanders in 1664 en de officiële overdracht ervan door de Engelsen in ruil voor Nieuw-Amsterdam (New York), raakte de streek van Berbice onder Nederlandse invloed. De slaven van Zeeuwse plantagehouders spraken een op het Zeeuws gebaseerde creooltaal, die ook na de overdracht van het gebied in 1815 aan de Britten bleef standhouden. In 1993 waren er nog een vijftal oudere sprekers van de taal, die intussen uitgestorven kan zijn. Het Berbice-Nederlands is niet onderling verstaanbaar met het Skepi.
Het Leids is een Hollands dialect dat in de loop van de zestiende en vooral de zeventiende eeuw steeds verder af kwam te staan van de dialecten van de omliggende dorpen en steden. Dat wordt toegeschreven aan de grote immigratie vanuit Vlaanderen en Brabant, maar ook uit Frankrijk en Wallonië.
Het Leids vertoonde vroeger opvallend veel diversiteit voor een stadsdialect, zowel in klank als in woordkeuze. Er waren feitelijk twee dialecten, een van Hollandse en een van West-Vlaamse herkomst. Dat laatste is allang verdwenen, maar in de negentiende eeuw werd het nog opgetekend. Ook was er toen al een vrij grote groep mensen met een hogere sociale status die het dialect hadden laten vallen.
