Protisten

Protisten Fossiel voorkomen: Paleoproterozoïcum[a] — heden
Taxonomische indeling
Domein: Eukaryota (Eukaryoten)
Rijk
Protista Haeckel, 1866
Supergroepen Onderverdelingen zonder rang[1]
Rhodophyta (roodwieren) Chromista Alveolata Excavata Rhizaria Amoebozoa Apusozoa Opisthokonta Vele andere; classificatie varieert
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Protisten op Wikispecies
Portaal    Biologie

Een protist is een eukaryoot, eencellig organisme, dat niet behoort tot het rijk van de dieren, planten of schimmels. De protisten vormen geen natuurlijke groep^[2] maar worden, net als de algen en de ongewervelden, gemakshalve samengevat onder een verzamelterm. De soortenrijkdom van de protisten is erg groot.^[3] Bekende groepen protisten zijn amoeben, ciliaten, diatomeeën, oömyceten en foraminiferen.

In sommige verouderde taxonomische classificatiesystemen, zoals de vijf-rijkenverdeling van Robert Whittaker uit 1969, werden de protisten ondergebracht in een apart rijk: de Protista.^[b] Levensvormen die van dit rijk deel uitmaken worden gedefinieerd als "eencellige organismen, al dan niet levend in een kolonie, en hun rechtstreekse meercellige verwanten."^[6]

Protisten vertonen zeer uiteenlopende levenscycli, wijzen van voortbewegen en cellulaire bouw.^[7][8] In het classificatiesysteem van Lynn Margulis is de term 'protist' voorbehouden aan microscopische organismen, en wordt de naam Protoctista toegepast op een rijk waarvan ook grotere meercellige eukaryoten deel uitmaken, zoals bruinwieren, roodwieren en slijmzwammen.^[9] De term 'protist' wordt daarnaast in bredere zin gebruikt en slaat dan op macroscopische organismen die niet passen in de traditionele rijkenverdelingen.

De termen 'protisten' en 'Protoctista' zijn in de moderne cladistiek in onbruik geraakt, omdat ze geen correct beeld geven van evolutionaire verwantschappen. Toch worden de termen vaak nog informeel gebruikt als een verzamelterm voor eencellige, eukaryote micro-organismen. Zo kan het woord 'pathogene protist' elk ziekteverwekkend micro-organisme betekenen, zolang het geen bacterie, virus of metazoa is.^[10]

Citefout: Er bestaat een label <ref> voor de groep "kleine-letter", maar er is geen bijbehorend label <references group="kleine-letter"/> aangetroffen

1. ↑ (en) Adl SM, Simpson AG, Lane CE, Lukeš J, Bass D, et al. (2012). The revised classification of eukaryotes. The Journal of Eukaryotic Microbiology 59 (5): 429–93. PMID 23020233. DOI: 10.1111/j.1550-7408.2012.00644.x. vrije toegang
2. ↑ Een natuurlijke groep is een groep waarin alle evolutionaire afstammelingen van een enkele voorouder zijn vertegenwoordigd
3. ↑ (en) Sina M. Adl, Brian S. Leander, Alastair G. B. Simpson, et al. (2007). Diversity, Nomenclature, and Taxonomy of Protists. Systematic Biology 56 (4): 684–689. DOI: 10.1080/10635150701494127.
4. ↑ (en) Whittaker RH (1959). On the Broad Classification of Organisms. Quarterly Review of Biology 34 (3): 210–226. DOI: 10.1086/402733.
5. ↑ (en) Joel B. Hagen (2012). depiction of Whittaker's early four-kingdom system, based on three modes of nutrition and the distinction between unicellular and multicellular body plans. BioScience 62: 67–74. DOI: 10.1525/bio.2012.62.1.11.
6. ↑ (en) Whittaker RH (January 1969). New concepts of kingdoms or organisms. Evolutionary relations are better represented by new classifications than by the traditional two kingdoms. Science 163 (3863): 150–60. PMID 5762760. DOI: 10.1126/science.163.3863.150. vrije toegang
7. ↑ (en) Simonite T (2005). Protists push animals aside in rule revamp. Nature 438 (7064): 8–9. PMID 16267517. DOI: 10.1038/438008b.
8. ↑ (en) David Harper, Michael Benton (2009). Introduction to Paleobiology and the Fossil Record. Wiley-Blackwell, 207. ISBN 978-1-4051-4157-4.
9. ↑ (en) Lynn Margulis, Michael J. Chapman (19 maart 2009). Kingdoms and Domains: An Illustrated Guide to the Phyla of Life on Earth. Academic Press. ISBN 9780080920146.
10. ↑ (en) Siddiqui R, Kulsoom H, Lalani S, Khan NA (2016). Isolation of Balamuthia mandrillaris-specific antibody fragments from a bacteriophage antibody display library. Experimental Parasitology 166: 94–6. PMID 27055361. DOI: 10.1016/j.exppara.2016.04.001.