Romeins recht

Het Romeins recht heeft zich ontwikkeld over een periode van meer dan 2.500 jaar vanaf ca 550 v. Chr. en veranderde door de tijd. De oorsprong ervan ligt in het oude Rome, waar het zich als gewoonterecht ontwikkelde uit regionaal geldende rechtsregels, de gepleegde rechtspraak en regels van oudere en andere culturen uit de regio, bijvoorbeeld die van de Grieken, die deels terug te voeren zijn op regels uit het oude Egypte. Tot het Romeins recht horen niet alleen rechtsfiguren, regels, rechtspraak en juridische literatuur, maar ook de organisatie van de rechtspraak, de staatsinrichting en een fijnmazig bestuurlijk systeem. Door de lange duur en groei van het Romeinse en Byzantijnse rijk, kent het een lange en voortdurende geschiedenis, verbreid over Europa, tot in het Verenigd Koninkrijk, Turkije en het Midden-Oosten. De eerst bekende codificatie was de Twaalftafelenwet van omstreekt 450 v.Chr., een grote codificatie werd in de zesde eeuw samengesteld in opdracht van de Byzantijnse keizer Justinianus. Na het verval van het Romeinse rijk leefden de rechtsregels, rechtsfiguren en rechtsbeginselen voort in veel Europese vorstendommen, hertogdommen en graafschappen, als gewoonterecht en via het kerkelijk recht, mede vanwege hun hoge juridisch-technische kwaliteit en hun begrijpelijkheid.

Het Romeins recht veranderde mee met de samenlevingen en machtsstructuren waarbinnen het werd toegepast. Het heeft door de eeuwen heen, als ius commune (het 'gemene, of gemeenschappelijke recht'), een grote invloed gehad op wetgeving, rechtspraak en rechtsontwikkeling in vrijwel alle Europese landen. Rechtsfiguren, -begrippen, -beginselen en discussies uit de Codex Justinianus, vormen in België en Nederland nog steeds een referentie voor wetgeving, rechtspraak en juridische literatuur.