Seksueel geweld in conflictgebieden

Seksueel geweld in conflictgebieden, ook wel bekend als seksueel oorlogsgeweld of (in nauwere zin) oorlogsverkrachting, is seksueel geweld dat voorkomt bij oorlogen en gewapende conflicten.

Seksueel geweld als onderdeel van conflicten kan in verschillende situaties voorkomen en betreft niet alleen verkrachting, maar ook een seksuele aanval op het lichaam zonder penetratie, seksuele mutilatie, gedwongen prostitutie (zoals de troostmeisjes in Japan tijdens de Tweede Wereldoorlog), gedwongen sterilisatie en gedwongen zwangerschap.^[1] Hoewel de meeste slachtoffers meisjes en vrouwen zijn, vindt er ook op grote schaal seksueel geweld tegen jongens en mannen plaats. Seksueel geweld gaat vaak samen met andere lichamelijke en psychische vormen van geweld.

Tijdens een gewapend conflict kan seksueel geweld ingezet worden als psychologische oorlogsvoering om de vijand te vernederen of zijn moreel te ondermijnen: sommige militaire leiders moedigen hun troepen aan om burgers te verkrachten. Wanneer onderdeel van een uitgebreid en systematische praktijk, is seksueel geweld erkend als misdaad tegen de menselijkheid. Onder het Verdrag van Genève is seksueel geweld tegen de burgerbevolking een oorlogsmisdaad. Verkrachting kan ook een element zijn in een strategie tot genocide als het doel is om een groep mensen, of een deel ervan, te vernietigen. Dit kan bijvoorbeeld door seksueel overdraagbare aandoeningen zoals HIV/Aids op die manier te verspreiden. Pauline Nyiramasuhuko is door het Rwandatribunaal in 2011 onder meer veroordeeld voor het inzetten van verkrachting als genocidemiddel. Seksueel geweld kan echter ook individuele of geïsoleerde gevallen betreffen.

Seksueel geweld kan ook worden gebruikt om de sociale verbondenheid van een samenleving en de cultuur van die samenleving te vernietigen. Dit gebeurt doordat in veel samenlevingen de familie en de echtgenoten verantwoordelijk worden gehouden voor de bescherming van hun kinderen en vrouwen en diens seksualiteit. De slachtoffers, als individuen, worden zo doelwit van collectieve acties en sociale en politieke fantasieën.^[2]

De gevolgen voor de slachtoffers zijn groot. Naast de grote lichamelijke risico’s zoals HIV/AIDS, blijvende beschadigingen aan voortplantingsorganen en zwangerschappen als gevolg van de verkrachtingen, zijn de psychische en sociale gevolgen voor de slachtoffers enorm. Slachtoffers kampen vaak met depressies, posttraumatische stress problemen en schaamte. Ze worden vaak verantwoordelijk gehouden met als gevolg sociale uitsluiting. Bovendien wordt de eer van de familie aangetast en dit kan weer aanleiding zijn voor huiselijk geweld. De schaamte en sociale gevolgen veroorzaken dat vrouwen zwijgen.^[3]

1. ↑ International Criminal Court, Elements of Crimes, U.N. Doc. PCNICC/2000/1/Add.2 (2000)
2. ↑ Zarkov, D. (1999). From 'Media war' to 'Ethnic war': The female body and the production of ethnicity in former Yugoslavia (1986-1994). Katholieke Universiteit Nijmegen, Nijmegen.
3. ↑ Tankink, M. (2009). Over zwijgen gesproken: Een medisch antropologische studie onder vluchtelingenvrouwen in Nederland, afkomstig uit Afghanistan, Bosnië-Herzegovina en Zuid-Soedan, naar het omgaan met ervaringen van aan oorlog gerelateerd seksueel geweld [Over being silent: A medical anthropological study of refugee women in the Netherlands, from Afghanistan, Bosnia-Herzegovina and South Sudan, coping with experiences of war-related sexual violence]. Proefschrift. Utrecht: Pharos.