Sleeswijk-Holsteinse kwestie

Sleeswijk-Holsteinse kwestie
Betwiste gebieden
Sleeswijk · Holstein · Lauenburg
Oorlogen
1e Duits-Deense Oorlog (1848-1851) · 2e Duits-Deense Oorlog (1864) · Pruisisch-Oostenrijkse Oorlog (1866)
Vredes en verdragen
Verdrag van Londen (1852) · Vrede van Wenen (1864) · Verdrag van Gastein (1865) · Verdrag van Praag (1866)

De Sleeswijk-Holsteinse kwestie was een 19e-eeuws conflict tussen de Duitse Bond en Denemarken over de status van het hertogdom Sleeswijk.

Het conflict ontstond in het kader van het opkomende nationalisme toen Duitse nationalisten het deels door Duitsers bewoonde Sleeswijk samen met het geheel Duitse Holstein tot een staat wilden verenigen, Sleeswijk-Holstein, die lid van de Duitse Bond zou worden. Tegelijkertijd trachtten Deense nationalisten het historisch Deense Sleeswijk nauwer aan de Deense kroon te verbinden. Beide hertogdommen werden in personele unie met het koninkrijk Denemarken geregeerd, terwijl Holstein sinds 1815, conform de besluiten op het Congres van Wenen, tevens tot de Duitse Bond behoorde. Sleeswijk was dus eigenlijk een leengebied in het koninkrijk Denemarken, terwijl Holstein een Duits leengebied was. Het kleine hertogdom Lauenburg behoorde sinds 1815 ook aan de Deense koning als bescheiden compensatie voor het verlies van Noorwegen. Samen vormden het koninkrijk Denemarken en de drie hertogdommen de Deense Heelstaat.

Het conflict werd ingewikkelder doordat het Deense koningshuis met de kinderloze Frederik VII (1808-1863) zou uitsterven en het opvolgingsrecht in de verschillende staten niet identiek was. Hierop maakten de hoofden van twee zijtakken van het Huis Oldenburg, de Deensgezinde Christiaan van Sleeswijk-Holstein-Sonderburg-Glücksburg (de latere koning Christiaan IX) en de Duitsgezinde Christiaan van Sleeswijk-Holstein-Sonderburg-Augustenburg, aanspraak op de hertogdommen.

In 1848 verklaarde een groep Duitsgezinden, gesteund door Pruisen, Sleeswijk-Holstein onafhankelijk van Denemarken. Hierop brak de Eerste Duits-Deense Oorlog uit, die eindigde met een Deense overwinning tegen Pruisen. In 1864 volgde de Tweede Duits-Deense Oorlog, waarin Pruisen en Oostenrijk zegevierden. Denemarken moest Sleeswijk, Holstein en Lauenburg bij de Vrede van Wenen (1864) aan Pruisen en aan Oostenrijk afstaan.

Na de Duitse nederlaag in de Eerste Wereldoorlog mocht de bevolking conform het Verdrag van Versailles per referendum bepalen bij welk land ze wilde horen. In het noordelijk deel van Sleeswijk koos een meerderheid om zich weer bij Denemarken aan te sluiten, de rest bleef bij Duitsland.