Wapen van Amsterdam

Zie Wapen van Amsterdam (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van Wapen van Amsterdam.

Wapen van Amsterdam met Rudolfinische keizerskroon en het devies

Wapen van Amsterdam tussen 1898 en 1947

Wapen van Amsterdam tussen 1813 en 1898

Wapen van Amsterdam tussen 1810 en 1813

Wapen van Amsterdam voor 1810

Koggeschip op de Munttoren

Het wapen van Amsterdam is vermoedelijk rond 1280 door de stad Amsterdam ingevoerd. Het huidige wapen, dat met geringe wijzigingen is terug te voeren tot het oorspronkelijke wapen, werd bij Koninklijk Besluit van 29 maart 1947 bevestigd. door de Hoge Raad van Adel. Het bestaat uit een rood schild met daarop een zwarte paal waarop drie onder elkaar geplaatste zilveren verkorte andreaskruisen of sautoirs. Het schild is gedekt door een rood gevoerde gouden keizerskroon en wordt vastgehouden door twee staande leeuwen. Onder het schild is een wit lint met de wapenspreuk "Heldhaftig Vastberaden Barmhartig". Ditzelfde ontwerp vindt men terug op de Amsterdamse vlag, maar dan liggend.

De herkomst van het wapen was lange tijd onbekend, maar recent onderzoek heeft de mogelijkheid aangetoond dat de drie kruisen ontleend zijn aan een historisch Noord-Hollands rechtsritueel waarbij aan het begin van een rechtsvergadering drie kruisjes met krijt op de rechtstafel werden getekend en deze na afloop van de rechtsvergadering weer werden uitgewist. Zodoende zouden de drie kruisen voor rechtszekerheid staan, en verbeeldt de zwarte balk waarschijnlijk een rechtstafel.^[1] Historici gingen er reeds langer vanuit dat het wapen afgeleid zou zijn van het wapen van het Waterlandse geslacht Persijn, dat in de middeleeuwen veel land bezat in en rond Amsterdam. Tussen 1280 en 1282 was ene Jan Persijn heer van Amsterdam. Andere bezittingen van de familie Persijn, Amstelveen (Nieuwer-Amstel) en Ouderkerk aan de Amstel (Ouder-Amstel), voeren vergelijkbare wapens, die eveneens grote overeenkomsten met het familiewapen van Persijn vertonen.^[2][3] Of de drie kruisen werkelijk aan het wapen van het geslacht Persijn zijn ontleend, dan wel deel uitmaakten van een oorspronkelijk ontwerp, blijft echter nog steeds een open vraag.

De bekende Amsterdamse geschiedschrijver uit de Gouden Eeuw, Olfert Dapper, vermeldde in zijn boek van 1663 dat de drie kruisen molenwieken voorstellen.^[4] Een mogelijke reden waarom hij de drie kruisen voor molenwieken aanzag, kan zijn dat molenijzers, die erg op kruisen lijken, vaak voorkwamen in familiewapens. Een voorbeeld hiervan is het familiewapen van het Amsterdamse regentengeslacht Van Loon.

1. ↑ Robbe, Joost Roger (2017) "Waar komt het Amsterdamse stadssymbool vandaan? Een verklaring voor de drie kruisen uit Deense bron", in: Ons Erfdeel (3) 2017, blz. 179-183
2. ↑ Winter, Nicolaas Simon van (1755) Aanteekeningen tot opheldering van verscheide zaken in den Amstelstroom voorkomende, blz. 156 [1]
3. ↑ Carasso-Kok, Marijke, e.a. (2004) Geschiedenis van Amsterdam, p. 57 (Uitgeverij Boom)
4. ↑ Historische Beschrijving der Stadt Amsterdam, Olfert Dapper, uitg. 1663, tussen pag.48 en 49