Zuur-base-evenwicht (bloed)

Het zuur-base-evenwicht is de balans van de pH-waarde van het bloed. Voor het goed functioneren van diverse functies in het lichaam is het van belang om de zuurgraad van het bloed binnen zeer nauwe grenzen te houden. De zuurgraad, weergegeven in pH, van het bloed is afhankelijk van de hoeveelheid basische en zure stoffen opgelost in het bloed, vandaar de term zuur-base-evenwicht. Bij de mens ligt de normale pH-waarde van het bloed tussen de 7,35 en 7,45. Het bloed is dus licht basisch.

Als de zuurgraad van het bloed stijgt (dalende pH) ontstaat een acidose; als de zuurgraad van het bloed daalt (stijgende pH) ontstaat een alkalose.

Om de zuurgraad van het bloed binnen deze nauwe grenzen te houden heeft het lichaam twee belangrijke middelen tot zijn beschikking. De snelle methode is het aanpassen van de ademhaling. Door sneller te ademhalen stijgt de pH van het bloed en door langzamer te ademen daalt de pH. De langzame methode gaat via de nieren. De nieren controleren de concentratie van het bicarbonaat door deze te reabsorberen of uit te scheiden. Bij meer reabsorptie van bicarbonaat stijgt de pH en bij meer uitscheiding daalt de pH. Er zijn diverse oorzaken voor de ontregeling van het zuur-base-evenwicht. Grofweg kunnen deze onderverdeeld worden in respiratoire, dat wil zeggen aan de ademhaling gerelateerde ontregelingen ofwel metabole oorzaken. In het laatste geval is er een overschot van een base of zuur in het bloed.

Er zijn dus vier mogelijke ontregelingen:

1. Metabole acidose (bijvoorbeeld bij ontregelde diabetes mellitus)
2. Metabole alkalose (bijvoorbeeld bij langdurig braken)
3. Respiratoire acidose (bijvoorbeeld bij hypoventilatie)
4. Respiratoire alkalose (bijvoorbeeld bij hyperventilatie)