Animizm

Ten artykuł dotyczy antropologii. Zobacz też: animizm (psychologia).

Animizm (łac. anima „oddech, dusza, życie”)^[1] – pogląd, zgodnie z którym istoty nie-ludzkie takie jak zwierzęta (niebędące ludźmi), rośliny czy przedmioty nieożywione, posiadają duszę^[2].

Pojęcie animizmu w antropologii religii stosowane jest na określenie systemu wierzeń niektórych rdzennych ludów plemiennych, zwłaszcza z okresu poprzedzającego rozwój zorganizowanych systemów religijnych^[3]. Mimo że każda kultura posiada własną mitologię i rytuały, „animizm” ma opisywać najpowszechniejsze, podstawowe wątki „duchowej” czy „nadprzyrodzonej” perspektywy ludów tubylczych. Perspektywa animistyczna jest tak fundamentalna, codzienna i uważana za pewnik, że większość społeczeństw animistycznych nie posiada nawet w swoich językach słowa oznaczającego „animizm” (ani nawet „religia”)^[4]; termin jest konstruktem antropologicznym.

Z powodu etnolingwistycznych i kulturowych rozbieżności nie ma jednomyślnej zgody co do tego czy animizm odnosi się do szeroko rozumianego wierzenia religijnego czy też do w pełni ukształtowanej religii rządzącej się określonymi prawami. Obecnie akceptowana definicja animizmu została ukuta pod koniec XIX w. przez ewolucjonistę Edwarda  B. Taylora.

Animizm obejmuje wierzenia, w których nie stosuje się rozróżnienia pomiędzy duchowym a fizycznym (materialnym) światem, w którym istnieją duchy i dusze – należące nie tylko do ludzi, ale także niektórych zwierząt, roślin, kamieni, obiektów geograficznych (takich jak góry czy rzeki) i innych elementów środowiska naturalnego, jak choćby piorun, wiatr czy cień. Animizm odrzuca w ten sposób ideę kartezjańskiego dualizmu rzeczywistości. Animizm może też przypisywać dusze pojęciom abstrakcyjnym, takim jak słowa, imiona czy metafory mitologiczne.