Bitwa stalingradzka

Bitwa stalingradzka

II wojna światowa, front wschodni
Fontanna Barmalej w centrum Stalingradu tuż po bitwie
Czas	23 sierpnia 1942 – 2 lutego 1943
Miejsce	Stalingrad i okolice
Terytorium	ZSRR
Przyczyna	operacja Fall Blau
Wynik	strategiczne i taktyczne zwycięstwo ZSRR
Strony konfliktu
ZSRR  III Rzesza  Włochy  Rumunia  Węgry  Chorwacja
Dowódcy
Józef Stalin Gieorgij Żukow[a] Wasilij Czujkow[b] Aleksandr Wasilewski Siemion Timoszenko Konstanty Rokossowski[c] Rodion Malinowski[d] Andriej Jeriomienko Adolf Hitler Friedrich Paulus[e] 🏳 Erich von Manstein[f] Wolfram von Richthofen Hermann Hoth[g] Petre Dumitrescu Constantin Constantinescu-Claps Gusztáv Jány Italo Gariboldi Viktor Pavičić
Siły
Na początku: 187 000 żołnierzy 2 200 dział 400 czołgów 300 samolotów[1] Po radzieckiej kontrofensywie: 1 143 000 żołnierzy[2] 13 451 dział 894 czołgi[2] 1 115 samolotów[3] Na początku: 270 000 żołnierzy 3000 dział 500 czołgów 600 samolotów/1600 w połowie września Po radzieckiej kontrofensywie: 1 040 000 żołnierzy[4] (400 000+ Niemców, 220 000 Włochów, 200 000 Węgrów, 143 296 Rumunów, 40 000 Hiwi) 10 250 dział 675 czołgów 732 samoloty[5][6]
Straty
478 471 zabitych lub zaginionych 650 878 rannych i chorych[7] 2 769 samolotów, 4 341 czołgów, 15 728 dział W sumie: 647 300–868 374[8] Niemcy: 300 000+[9][10][11]–400 000[12] Włochy: 114 000[13]–114 520[14] Rumunia: 109 000[13]–158 854[14] Węgry: 105 000[13]–143 000[14] Hiwi: 19 300–52 000[15] 900 samolotów, 1 500 czołgów, i 6 000 dział zniszczonych; 744 samoloty, 1 666 czołgów i 5 762 działa zdobyte przez wroga
Położenie na mapie Związku Radzieckiego miejsce bitwy
48°42′00″N 44°31′00″E/48,700000 44,516667
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Bitwa stalingradzka (także bitwa o Stalingrad, bitwa pod Stalingradem, bitwa nad Wołgą^[16]) – jedna z najważniejszych bitew II wojny światowej, stoczona na froncie wschodnim przez Niemcy i ich sojuszników przeciwko Związkowi Radzieckiemu o kontrolę nad miastem Stalingrad (obecnie Wołgograd) w południowej Rosji. Jedna z najkrwawszych bitew w historii wojen, charakteryzująca się zaciekłymi walkami na krótkim dystansie i bezpośrednimi atakami na ludność cywilną, z całkowitą liczbą ofiar sięgającą 2 milionów.

Niemiecka ofensywa w celu zdobycia Stalingradu rozpoczęła się w sierpniu 1942 r., wskutek przekształcenia planów operacji Fall Blau, z wykorzystaniem 6 Armii oraz elementów 4 Armii Pancernej. Atak był wspierany intensywnymi bombardowaniami Luftwaffe, które doprowadziły do zniszczenia znacznej części miasta. Bitwa przerodziła się w ciężkie walki miejskie, podczas których obie strony nadsyłały posiłki do miasta. W połowie listopada Niemcy zepchnęli radzieckich obrońców do czterech wąskich przyczółków wzdłuż zachodniego brzegu Wołgi, przejmując kontrolę nad 90 proc. powierzchni Stalingradu.

19 listopada Armia Czerwona rozpoczęła operację Uran, dwukierunkowy atak na słabsze armie rumuńskie, węgierskie i włoskie chroniące flanki 6 Armii^[17]. Obrona sił Osi na flankach została przełamana, a 6 Armia odcięta i otoczona w rejonie Stalingradu. Adolf Hitler nakazał 6 Armii trwać na miejscu i nie próbować wyrwania się z okrążenia; zamiast tego podjęto próby zaopatrywania jej drogą powietrzną i przełamania pierścienia okrążenia z zewnątrz. Ciężkie walki trwały jeszcze przez dwa miesiące. Na początku lutego 1943 r. siły Osi w Stalingradzie, wyczerpawszy swoje zapasy amunicji i żywności, poddały się po pięciu miesiącach, tygodniu i trzech dniach walk^[18]. Po klęsce pod Stalingradem niemieckie dowództwo musiało wycofać znaczne siły wojskowe z Europy Zachodniej, aby uzupełnić swoje straty na froncie wschodnim^[19].