Boksyt

Zobacz hasło boksyt w Wikisłowniku

Boksyt – ilasta skała osadowa składająca się głównie z wodorotlenków glinu (hydrargilitu, bemitu lub diasporu), jest głównym źródłem glinu na świecie. Zawiera też minerały ilaste, krzemionkę, tlenki i wodorotlenki żelaza. Nazwa boksyt pochodzi od francuskiego miasteczka Les Baux-de-Provence w południowej Francji, gdzie w 1821 r. francuski geolog i mineralog Pierre Berthier po raz pierwszy odkrył i opisał złoża tej skały. Berthier nazwał tę skałę terre d’alumine des Baux. W 1844 r. Pierre-Armand Dufrénoy wprowadził określenie beauxite, natomiast nazwę bauxite przyjął Henri Sainte-Claire Deville w roku 1861, kiedy po raz pierwszy w historii ruszyła przemysłowa eksploatacja złóż boksytu.

Boksyt jest najczęściej koloru czerwonego lub brunatnego, drobnoziarnisty, miękki, słabo spojony lub zwięzły i twardy. W największych ilościach powstaje na miejscu wietrzenia skał glinokrzemianowych w klimacie gorącym. Jest podstawową rudą glinu. Używany też w metalurgii (jako topnik) oraz do wyrobu materiałów ogniotrwałych i szybko twardniejących cementów. Boksyt występuje w dwóch odmianach: laterytowej (krzemianowej) i krasowej (węglanowej).

Górnictwo boksytów jest najlepiej rozwinięte w Australii – jej udział w 1995 roku w światowej produkcji sięgał aż 39%. Największe złoża, o dużej zawartości tlenku glinu (do 60%), odkryto w 1955 r. w rejonie Weipa nad Zatoką Karpentaria. Wielkość tego złoża oszacowano wówczas na 2,2 mld ton rudy. Inne wielkie złoża na północnym wybrzeżu tego kontynentu zlokalizowano na Półwyspie Gove (w 1952 r.) oraz w rejonie Admiralty Gulf, a także na wschód od Perth w okolicy Darling Range. Z końcem lat 60. XX w. łączne zapasy boksytów w Australii oszacowano na 3,5 mld ton czystego metalu. Australijski eksport skierowany jest głównie do Japonii^[1].

Ponad 30% światowej produkcji boksytów przypada na kraje Ameryki Łacińskiej, zwłaszcza na Jamajkę (9,9%) i Brazylię (8%), a także na Wenezuelę, Surinam i Gujanę. W Afryce wielkim ich producentem jest Gwinea (12% światowego wydobycia). Udział pozostałych państw wynosi poniżej 20%, a są wśród nich – między innymi – Chiny, Indie, Rosja, Kazachstan. W Europie najwięcej boksytów wydobywa się w Grecji (1,7%) i na Węgrzech (1%). Znikomą produkcją charakteryzuje się obecnie Francja, która jeszcze 10 lat temu należała do liczących się producentów tego surowca. W Polsce boksyt występuje m.in. koło Nowej Rudy na Dolnym Śląsku.