Cytadela

Ten artykuł dotyczy twierdzy. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Cytadela (wł. cittadella) – samodzielna, dominująca nad miastem lub prowincją twierdza^[1]. Na terytorium własnym zadaniem cytadeli była ochrona mieszkańców w przypadku najazdu wroga. Na terytoriach podbitych cytadele budowano w celu utrzymania w posłuszeństwie mieszkańców (taką rolę miała np. cytadela Aleksandrowska w Warszawie).

Cytadela zajmuje stosunkowo duży obszar. Obiekty umocnień przeznaczone do obrony cytadeli położone były z reguły na jej obrzeżach, wewnątrz zaś znajdowały się koszary, magazyny, więzienie i inne obiekty niezwiązane bezpośrednio z obroną.

Rozwój środków ataku i technik zdobywania umocnień wymuszał rozbudowywanie i dostosowywanie ich do nowych warunków. W trakcie rozbudowy cytadele otaczane były albo nowymi liniami umocnień ciągłych, albo, w późniejszym okresie, pierścieniem dzieł. Powstawała w ten sposób większa twierdza, cytadela zaś stawała się jej wewnętrznym obiektem, stanowiącym najczęściej siedzibę dowództwa, a w czasie walk pełniącym rolę śródszańca, czyli ostatniego punktu obrony.